Non meriti pænam pateris, fed Numinis iram :
Est aliquid magnis crimen abesse malis.
Conscia mens ut cuique fua est, ita concipit intra 485
Pectora pro facto spemque metumque fuo.
Nec tamen, ut primus, mære, mala talia paffus;
Obruit ingentes ista procella viros.
Passus idem, Tyriis qui quondam pulsus ab oris,
Cadmus, in Aonia conftitit exful humo.
Passus idem Tydeus, & idem Pagafeus Iafon;
Et quos præterea longa referre mora est.
Omne folum forti patria est, ut piscibus æquor;
Ut volucri, vacuo quicquid in orbe patet.
Nec fera tempeftas toto tamen horret in anno;
Et tibi, crede mihi, tempora veris erunt.
Vocibus, Evander, firmatâ mente parentis,
Nave secat fluctus, Hesperiamque tenet.
Jamque ratem, doctæ monitu Carmentis, in amnem
Egerat, & Thufcis obvius ibat aquis.
Fluminis illa latus, cui funt vada juncta Terenti,
Adfpicit, & sparsas per loca fola casas.
Utque erat, immissis puppim stetit ante capillis;
Continuitque manum torva regentis iter.
Et procul in dextram tendens sua brachia ripam,
Pinea non fano ter pede texta ferit.
Neve daret saltum properans insistere terræ,
Vix est Evandri vixque retenta manu.
Dique petitorum, dixit, salvete locorum;
Tuque novos cœlo terra datura deos;
Fluminaque, & Fontes, quibus utitur hospita tellus,
Et nemorum Divæ, Naiadumque chori;
Este bonis avibus visi natoque mihique;
Ripaque felici tacta sit ista pede.
Fallor? an hi fient ingentia mænia colles?
Juraque ab hac terrâ cetera terra petet?
Montibus his olim totus promittitur orbis.
Quis tantum fati credat habere locum ?
Et jam Dardaniæ tangent hæc litora pinus.
Hic quoque causa novi femina Martis erit.
Care nepos, Palla, funesta quid induis arma?
Indue: non humili vindice, cæfus eris.
Victa tamen vinces, eversaque Troja, refurges.
Obruet hoftiles ista ruina domos.
525 Urite victrices Neptunia Pergama flammæ :
Num minus hic toto est altior orbe cinis ?
Jam pius Æneas facra, &, facra altera, patrem,
Afferet: Iliacos excipe, Vesta, Deos.
Tempus erit, cùm vos orbemque tuebitur idem;
Et fient ipfo facra colente Deo:
Et penes Augustos patriæ tutela manebit.
Hanc fas imperii frena tenere domum.
Inde nepos natusque Dei, licet ipse recuset,
Pondera cœlefti mente paterna feret.
535 Utque ego perpetuis olim facrabor in aris,
Sic Augusta novum Julia numen erit.
Talibus aufpiciis nostros defcendit ad agros,
Substitit in medios præscia lingua fonos.
Puppibus egreffus, Latiâ stetit exful in herba.
Felix, exsilium cui locus ille fuit!
Nec mora longa fuit, stabant nova tecta: nec alter
Montibus Aufoniis Arcade major erat.
Ecce boves illuc Eritheïdas applicat heros,
Emenfus longi claviger orbis iter.
545 Dumque huic hospitium domus est Tegeæa, vagantur
Incustoditæ læta per arva boves.
Mane erat: excussus somno Tirynthius hofpes
De numero tauros sentit abefsse duos.
Nulla videt, taciti quærens vestigia furti:
Traxerat averfos Cacus in antra feros ;
Cacus Aventinæ timor atque infamia silvæ,
Non leve finitimis hofpitibusque malum.
Dira viro facies, vires pro corpore: corpus
Grande: pater monstri Mulciber hujus erat.
Proque domo, longis spelunca recessibus ingens, 555
Abdita, vix ipsis invenienda feris.
Ora fuper postes affixaque brachia pendent,
Squalidaque humanis ossibus albet humus. Servatâ malè parte boum, Jove natus abibas : Mugitum rauco furta dedere fono.
Accipio revocamen, ait; vocemque secutus,
Impia per silvas ultor ad antra venit.
Ille aditum fracti præstruxerat objice montis;
Vix juga movissent quinque bis illud onus.
Nititur hic humeris, cælum quoque sederat illis :
Et vastum motu collabefactat onus.
Quod simul evulfum est, fragor æthera terruit ipfum;
Ictaque subsedit pondere molis humus. Prima movet Cacus collatâ prælia dextrâ ;
Remque ferox faxis stipitibusque gerit.
Quis ubi nil agitur; patrias malè fortis ad artes
Confugit, & flammas ore fonante vomit.
Quas quoties proflat, spirare Tiphoëa credas,
Et rapidum Ætnæo fulgur ab igne jaci.
Occupat Alcides, adductaque clava trinodis
Ter quater adversi fedit in ore viri.
Ille cadit, mixtosque vomit cum sanguine fumos;
Et lato moriens pectore plangit humum.
Immolat ex illis taurum tibi Juppiter unum
Victor, & Evandrum ruricolasque vocat.
Constituitque sibi, quæ Maxima dicitur, aram,
Hîc ubi pars Urbis de bove nomen habet.
Nec tacet Evandri mater, prope tempus adesse,
Hercule quo tellus sit fatis usa suo.
At felix vates, ut Dis gratissima vixit,
Possidet hunc Jani sic Dea mense diem.
IDIBUS, in magni castus Jovis æde facerdos,
Semimaris flammis vifcera libat ovis:
Redditaque est omnis populo provincia nostro;
Et tuus Augusto nomine dictus avus.
Perlege dispositas generosa per atria ceras; Contigerunt nulli nomina tanta viro. Africa victorem de se vocat: alter Ifauras, Aut Cretum domitas testificatur opes. 595 Hunc Numidæ faciunt, illum Messana superbum; Ille Numantina traxit ab urbe notam. Et mortem & nomen Drufo Germania fecit. Me miferum! virtus quàm brevis illa fuit ! Si petat a victis, tot sumat nomina Cæfar, 600 Quot numero gentes maximus orbis habet. Ex uno quidam celebres, aut torquis ademtæ, Aut Corvi titulos auxiliaris habent. Magne, tuum nomen rerum menfura tuarum eft; Sed qui te vicit, nomine major erat. 605 Nec gradus est ultra Fabios cognominis ullus. Illa domus meritis Maxima dicta fuis. Sed tamen humanis celebrantur honoribus omnes Hic focium fummo cum Jove nomen habet. Sancta vocant Augusta patres: Augusta vocantur Templa, facerdotum ritè dicata manu. Hujus & augurium dependet origine verbi Et quodcumque fuâ Juppiter auget ope. Augeat imperium nostri Ducis, augeat annos; Protegat & veftras querna corona fores. 615 Aufpicibusque Deis, tanti cognominis heres Omine fufcipiat, quo pater, orbis onus. RESPICIET Titan actas ubi tertius Idus; Fient Parrhasiæ facra relata Deæ. Nam priùs Aufonias matres carpenta vehebant; Hæc quoque ab Evandri dicta parente reor. Mox honor eripitur, matronaque deftinat omnis Ingratos nullâ prole novare viros. Neve daret partus, ictu temeraria cæco Vifceribus crefcens excutiebat onus. 625 Corripuiffe Patres ausas immitia nuptas, Jus tamen exemtum reftituifle, ferunt.
Binaque nunc pariter Tegeææ sacra parenti
Pro pueris fieri virginibusque jubent.
Scortea non illi fas est inferre facello,
Ne violent puros exanimata focos.
Si quis amas ritus veteres, assiste precanti;
Nomina percipies non tibi nota priùs.
Porrima placantur Postvertaque, sive forores,
Sive fugæ comites, Mænali Nympha, tuæ.
Altera, quod porro fuerat, ceciniffe putatur:
Altera versurum poftmodo quicquid erat.
CANDIDA te niveo posuit lux proxima templo,
Quâ fert fublimes alta Moneta gradus :
Nunc bene profpicies Latiam, Concordia, turbam;
Nunc te facratæ restituêre manus.
Furius (antiquum) populi superator Hetrufci
Voverat, & voti solverat ante fidem.
Caufa, quod a Patribus fumtis secesserat armis
Vulgus; & ipsa fuas Roma timebat opes.
Causa recens melior: passos Germania crines
Porrigit aufpiciis, dux venerande, tuis.
Inde triumphatæ libasti munera gentis ;
Templaque fecifti, quam colis ipfe, Deæ.
Hæc tua conftituit Genitrix & rebus & arâ,
Sola toro magni digna reperta Jovis.
HÆC ubi transierint; Capricorno, Phœbe, relicto
Per juvenis curres signa gerentis aquam.
SEPTIMUS hinc Oriens cùm se demiferit undis,
Fulgebit toto jam Lyra nulla polo.
SIDERE ab hoc, ignis, venienti nocte, Leonis 655
Qui micat in medio pectore, merfus erit. TER quater evolvi signantes tempora Fastos,
Nec sementiva est ulla reperta dies:
Cùm mihi, sensit enim, Lux hæc indicitur, inquit
Musa: quid a Fastis non stata sacra petis ? Utque dies incerta sacro, sic tempora certa;
Seminibus jactis est ubi fetus ager.
|
