bono illi doctori parum curae fuisse videtur Rufini illa adprecatio, qua in fine Prologi sui „omnem,1) qui hos libros descripturus est, vel lecturus, in conspectu Dei Patris et Filii et Spiritus sancti contestatur, atque convenit per futuri regni fidem, per resurrectionis ex mortuis sacramentum, per illum, qui praeparatus est diabolo et angelis ejus, ignem aeternum, ne addat aliquid Scripturae, ne auferat, ne inserat,2) ne immutet, sed conferat cum exemplaribus, unde scripserit, et emendet ad literam, et distinguat, et inemendatum vel non distinctum Codicem non habeat, ne sensuum difficultas, si distinctus Codex non sit, majores obscuritates legentibus generet." Nempe in ve→ terum Mss. lectione non belle exercitatus Merlinus incidit, uti conjicio, ) in unicum Cod. Sorbonicum, accuratum quidem, sed frequentibus abbreviaturis ita implicitum, ut ei pene ad singula verba haeserit aqua, divinarit potius quam legerit, et divinando absurdas saepissime et ridiculas pro genuinis obtrudat lectiones. Sic saepissime legit Deus, ubi Mscr. Codex habet dicitur, et exscripsit Hebraeis, ubi legendum erat habebis; et vice versa dicitur et habebis, ubi legendum erat Deus et Hebraeis. Longior fuerim, si ceteras

1) Cfr. Orig. Opp. ed. Ruaei Tom. I. pag. 46. coll. ed. nostr. Tom. huj. pag. 13. seq.

2) Ed. Ruaci loc. laud. ut nos in textu; eadem vero hoc loco: „inferat."

3) Conjecturam Ruaei, in ed. Redep. epist. dedicator.

pag. XI. assensu comprobatam, justos limites exspatiari, vel notae singulae ed. nostr. lectorem strenuum docebunt.

Merlini hallucinationes hic enumerem. Facile eas omnes deprehendet quisquis notas nostras in extrema quaque pagina appositas leget. Praeterea quod veteribus amanuensibus accidit, ut, ubi Mscr. Codex, quem describebant, continue duplicem periodum ὁμοιοκέλευθον offerebat, oculorum errore decepti saepe unam omitterent, id etiam accidit ei, qui Cod. Sorbonicum scripsit, sed postea conferens, quod descripserat, cum exemplari, unde scripserat, adjecit ad oram omnia quae omiserat, sed ita minuto charactere, ut iis legendis impar, fuerit Merlinus. Quam ob rem innumera sunt in ejus editione loca, quorum obscuritas vel ipsi Oedipo foret insuperabilis. Neque iis manum médicam adhibuit Genebrardus,1) cujus editio a. 1574. ne latum quidem unguem a Merliniana discedit, si modo novos typographicos errores exceperis, et novam, quam initio lib. III. et initio lib. IV. instituit, latinam interprétationem, neglecta Rufiniana. Denique graecae scriptionis reliquiae, quas partim Philocalia, partim epistola Justi→ niani imperatoris ad Mennam Patriarch. Constant., partim Marcellus Ancyranus apud Eusebium exhibent, in utraque editione desiderantur, nec non pauca interpretationis Hieronymianae fragmenta.

Tot vitiis ut mederemur, Rufinianam interpretationem ad fidem sex antiquissimorum Mss. diligenter emendavimus, et quoties sese obtulit sermonis graeci aut interpretationis Hieronymianae particula, eam e regione

') Cfr. lib. Redep. laud. pag. 473. coll. ed. Redep. epist. dedicat. pag. XI.

apposuimus,1) ut uno oculorum conjectu facilius lector judicet, qualis sit Rufini interpretis fides. Ejusmodi fragmenta numero sunt circiter 42., et interdum accidit, ut eadem columna modo in duplicem secta ab una parte repraesentet graeca, ab altera Rufini interpretationem; vel hinc Rufini, illinc Hieronymi; vel hinc graeca, illinc versionem novam, ubi deest Rufiniana; modo in triplicem divisa, in medio proferat graeca, a sinistris Rufini interpretationem, et a dextris novam,' ubideest Hieronymiana; vel exhibeat a sinistris, quae Hieronymus convertit, in medio graeca, et a dextris versionem novam Hieronymiana accuratiorem. Denique collocata est in fronte totius operis admonitio, qua breviter indicatur 1., quo tempore 2) hos libros scripserit Origenes, et quodnam sit uniuscujusque libri argumentum; 2., quantam Origeni invidiam concitarit famosissimum istud opus; 3., cujus hortatu, quo anno, et qua fide latine illud verterit Rufinus; 4., cur alteram beatus Hieronymus aggressus sit interpretationem latinam.

Atque haec quidem Ruaeus. Tu autem, lector benevole, vale faveque!

- Scripsimus Vitebergae die XIV. mens. Mart. a. MDCCCXLVII.

) Nos quidem, cum vix aliter fieri potuerit, in notis 2) Cfr. ed. nostr. pag. 1. seqq. coll. ed. Redep. pag. XVII. seqq.

Eduardus Lommatzsch.

IN LIBROS

ΠΕΡΙ ΑΡΧΩΝ

ADMONITIO.

1. Eusebius ') lib. VI. Hist. Eccles. cap. 24. recensens quaenam Alexandriae opera composuerit Origenes, libros περὶ ἀρχῶν inter alios enumerat his verbis: Οὐ 2) μὴν, ἀλλὰ καὶ τὰ περὶ ἀρχῶν πρὸ τῆς ἀπ ̓ ̓Αλεξανδρείας με ταναστάσεως γράφει. Id unum ergo scimus, scriptos fuisse ante annum Christi 231., quo Alexandria excessit, ut Caesaream Palaestinae se reciperet. Jam dudum graecus illorum contextus periit, et pauca admodum graece supersunt fragmenta, quae infra suis locis Rufini interpretationi reperies adjuncta. Photius, cui quatuor hosce libros graece legere adhuc contigit, breviter Cod. VIII. Bibliothecae suae, quid continerent, explicat his verbis: Ανεγνώσθη Ωριγένους τὸ περὶ ἀρχῶν, λόγοι δ· ὧν ὁ μὲν πρῶτος περὶ πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύμα τος· ἐν ᾧ πλεῖστα βλασφημεῖ, τὸν μὲν υἱὸν ὑπὸ τοῦ πατρὸς πεποιῆσθαι λέγων, τὸ δὲ πνεῦμα ὑπὸ τοῦ υἱοῦ· καὶ διήκειν μὲν τὸν πατέρα διὰ πάντων τῶν ὄντων, τὸν δὲ υἱὸν μέχρι τῶν λογικῶν μόνον, τὸ δὲ πνεῦμα μέχρι μόνον τῶν σεσωσμένων. Λέγει δὲ καὶ ἄλλα πα

1) Cfr. Orig. Opp. ed. de la Rue Tom. I. pag. 2) Cfr. ed. Heinichen. Tom. II. pag. 22. ORIGENIS OPERA TOM. ΧΧΙ.

1

42. seqq.

ραλογώτατα καὶ δυσσεβείας πλήρη· μετεμψυχώσεις τε γὰρ ληρωδεῖ, καὶ ἐμψύχους τοὺς ἀστέρας, καὶ ἕτερα τούτοις παραπλήσια. Ἔστι δὲ ὁ μὲν πρῶτος μυθολογούμενος λόγος περὶ πατρὸς, καὶ, ὡς ἐκεῖνός φησι, περὶ Χριστοῦ, καὶ περὶ ἁγίου πνεύματος· ἔτι καὶ περὶ λογικῶν φύσεων. Ὁ δὲ δεύτερος περὶ κόσμου, καὶ τῶν ἐν αὐτῷ κτισμάτων· καὶ ἔτι, ὅτι εἷς θεὸς νόμου καὶ προφητῶν· καὶ ὅτι ὁ αὐτὸς παλαῖας καὶ καινῆς διαθήκης θεός· καὶ περὶ τῆς τοῦ σωτῆρος ἐνανθρωπήσεως· καὶ ὅτι τὸ αὐτὸ πνεῦμα ἐν Μωσεῖ καὶ τοῖς ἄλλοις προφήταις καὶ ἁγίοις ἀποστόλοις. Ἔτι περὶ ψυχῆς, περὶ ἀναστάσεως, περὶ κολάσεως, περὶ ἐπαγγελιῶν. Ὁ δὲ τρίτος περὶ αὐτεξουσίου· πῶς ὁ διάβολος καὶ αἱ ἀντικείμεναι δυνάμεις κατὰ τὰς γραφὰς στρατεύονται τῷ ἀνθρωπίνῳ γένει· ὅτι γενητὸς ὁ κόσμος καὶ φθαρτὸς ἀπὸ χρόνου ἀρξάμενος. Ὁ δὲ τέταρτος περὶ τέλους· ὅτι θεῖαι αἱ γραφαί· τέλος, ὅπως δεῖ ἀναγινώσκειν καὶ νοεῖν τὰς γραφάς.

2. Ex omnibus porro Origenis operibus nullum fuisse quod majorem ei criminum invidiam concitarit, quam istud περὶ ἀρχῶν, ut non constaret vel ex hoc Photii testimonio, aperte fatetur Pamphilus martyr in Apologia sua pro Origene, ubi ait: »Incipientes igitur indiciis scriptorum suorum ostendere quid de singulis senserit, ex his praecipue libris testimonia congregabimus, quos accusatores ejus quam maxime criminantur, id est, quos per spatium et quietem in secreto conscripsit: hos enim asserunt maxime a praedicatione ecclesiastica discrepare: ex his praecipue libris, quos περὶ ἀρχῶν attitulavit, in quibus quam plurima a calumniatoribus incusantur.« Marcello Ancyrano quantum displicuerit hoc opus, docet Eusebius libro primo contra eundem Marcellum cap. 4., ubi ejus verba haec adfert: Καί τοι, εἰ δεῖ τ ̓ ἀληθὲς περὶ Ωριγένους εἰπεῖν, τοῦτο προσήκει λέγειν, ὅτι ἄρτι τῶν κατὰ φιλοσοφίαν ἀποστὰς μαθημάτων, καὶ τοῖς θείοις