ftetiffe in comitio cum telo ? manum, confu. lum, & principum civitatis interficiendorum causâ paraviffe? fceleri ac furori tuo non mentem aliquam, aut timorem tuum, fed for223 tunam populi Romani obstitiffe? Ac jam illa omitto neque enim funt aut obscura, aut non multa pofteà commiffa. Quoties tu me defignatum, quoties me confulem interficere conatus es? Quot ego tuas petitiones ita conjectas, ut vitari poffe non viderentur, parvâ quâdam declinatione, &, ut aiunt corpore effugi? Nihil agis, nihil affequeris nihil moliris, quod mihi latere valeat in tempore: neque tamen conari, ac velle desistis. Quoties jam tibi extorta eft fica ifta de manibus quoties verò excidit cafu aliquo, & elapfa eft? Tamen eâ carere diutiùs non potes: quæ quidem quibus abs te initiata facris, ac devota fit, nefcio, quòd eam neceffe putas confulis in corpore defigere.

VIL Nunc verò , quæ tua est ista vita è fic enim jam tecum loquar, non ut odio permotus effe videar, quo debeo, fed ut mifericordiâ, quæ tibi nulla debetur. Venisti paulo antè in fenatum. Quis te ex hac tanta frequentia, ex tot tuis amicis ac neceffariis fa224 lutavit? Si hoc poft hominum memoriam contigit nemini, vocis exfpectas contumeliam, cùm fis graviffimo judicio taciturnitatis oppreffus? Quid, quòd adventu tuo ista subsellia, vacua facta funt? quòd omnes confulares, qui tibi perfæpe ad cædem conftituti fuerunt, fimulatque affedifti, partem iftam fubfelliorum nudam atque inanem reliquerunt? Quo tandem animo hoc tibi ferendum putas ? Servi

mehercle mei fi me ifto pacto metuerent, ut te metuunt omnes cives tui, domum meam relinquendam putarem : tu tibi urbem non arbitraris ? &, fi me meis civibus injuriâ fuf pectum tam graviter, atque offenfum viderem carere me afpectu civium, quàm infestis oculis omnium confpici mallem. Tu cùm confcientiâ fcelerum tuorum agnofcas odium omnium juftum, & jam tibi diù debitum dubitas, quorum mentes fenfufque vulneras eorum afpectum præfentiamque vitare? Si te parentes timerent, atque òdiffent tui, neque 225 eos ulla ratione placare poffes: ut opinor, ab eorum oculis aliquò concederes. Nunc te patria, quæ communis eft omnium noftrum parens, odit ac metuit : & jamdiu de te nihil judicat, nifi de parricidio fuo cogitare. Hujus tu neque auctoritatem verebere, neque judicium fequêre, neque vim pertimef ces? Quæ tecum, Catilina, fic agit, & quodammodo tacita loquitur: Nullam jam tot annos facinus exftitit, nifi per te : nullum flagitium fine te; tibi uni multorum civium neces, tibi vexatio direptioque fociorum, impunita fuit ac libera tu non folùm ad negligendas leges, ac quæftiones, verùm etiam ad evertendas perfringendafque valuifti. Su periora illa, quanquam ferenda non fuerunt, tamen, ut potui, tuli. Nunc verò me totam effe in metu propter te unum ; quidquid increpuerit, Catilinam timeri; nullum videri contra me confilium iniri poffe, quod a tuo 226 fcelere abhorreat; non eft ferendum. Quamobrem difcede, atque hunc mihi timorem eripe: fi verus ne opprimar; fin falfus, ut tandem aliquando timere definam.

VIII. Hæc fi tecum, ut dixi, patria loquatur nonne impetrare debeat, etiam fi vim adhibere non poffit ? Quid? quòd tu te ipfe in cuftodiam dedifti? Quid? quòd, vitandæ fufpicionis causâ, apud M. Lepidum te habitare velle dixifti a quo non receptus, etiam ad me venire aufus es: atque, ut domi meæ te affervarem, rogafti. Cùm à me quoque id ref ponfum tuliffes, me nullo modo poffe iifdem parietibus tutò effe tecum, qui magno in periculo effem, quòd iifdem moenibus contineremur, ad Q. Metellum prætorem venisti. A quo repudiatus, ad fodalem tuum, virum optimum, M. Marcellum demigrafti: quem 227 tu videlicet & ad cuftodiendum te, diligentiffimum, & ad fufpicandum, fagaciffimum, & ad vindicandum, fortiffimum fore putafti. Sed quàm longè videtur a carcere atque a vinculis abeffe debere, qui fe ipfum jam dignum cuftodiâ judicaverit? Quæ cùm ita fint, Catilina, dubitas, fi hic morari æquo animo non potes, abire in aliquas terras, & vitam iftam multis fuppliciis juftis debitifque ereptam, fugæ folitudinique mandare? Refer, inquis, ad fenatum (id enim poftulas ) &, fi hic ordo placere fibi decreverit, te ire in exislium, obtemperaturum te effe dicis. Non referam id, quod abhorret a meis moribus : & tamen faciam, ut intelligas, quid hi de te fentiant. Egredere ex urbe, Catilina : libera rempublicam metu: in exsilium, fi hanc vocem exfpectas, proficifcere. Quid eft, Catili. na ecquid attendis, ecquid animadvertis horum filentium? Patiuntur, tacent. Quid exfpectas auctoritatem, loquentium, quorum vo

luntatem tacitorum perfpicis? At fi hoc idem huic adolefcenti optimo, P. Sextio, fi fortif fimo viro, M. Marcello dixiffem : jam mihi confuli hoc ipfo in templo, jure optimo fe-228 natus vim & manus intuliffet. De te autem, Catilina, cùm quiefcunt, probant : cùm patiuntur, decernunt : cùm tacent, clamant. Neque hi folùm, quorum tibi auctoritas eft videlicet cara, vita viliffima : fed etiam illi equites Romani, honeftiffimi atque optimi viri, cæterique fortiffimi cives > qui circumftant fenatum ; quorum tu & frequentiam videre, & ftudia perfpicere, & voces paulò antè exaudire potuifti: quorum ego vix abs te jamdiu manus, ac telà contineo : eofdem facilè adducam, ut te hæc, quæ jampridem vaftare ftudes, relinquentem, ufque ad portas profequantur.

IX. Quanquam quid loquor? te ut ulla res frangat tu ut unquam te corrigas? tu ut ullam ? fugam meditere ? ut ullum tu exsilium cogites? Utinam tibi iftam mentem dii immortales donarent! Tametfi video, fi meâ voce perterritus ire in exsilium animum induxeris, quanta tempeftas invidiæ nobis ; fi minùs in præfens tempus, recenti memoriâ fcelerum tuorum; at in pofteritatem impendeat. Sed eft mihi tanti, dummodò ifta privata fit calamitas, & a reipublicæ periculis fejungatur. Sed tu ut vitiis tuis commoveare, ut legum pœnas pertimefcas, ut temporibus reipublicæ concedas, non eft poftulandum. Neque enim is es, Catilina, ut te aut pudor a turpitudine, aut metus a periculo, aut ratio a furore revocarit. Quamobrem, ut fæpe jam dixi, proficif

229

cere

:

ac, fi mihi inimico ut prædicas, tuo conflare vis invidiam; rectà perge in exsilium: vix feram fermones hominum, fi id feceris : vix molem iftius invidiæ, fi in exsilium ieris juffu confulis, fuftinebo. Sin autem fervire meæ laudi & gloriæ mavis: egredere cum impor230 tuna fceleratorum manu: confer te ad Mal→ lium concita perditos cives: fecerne te a bonis infer patriæ bellum; exulta impio latrocinio, ut a me non ejectus, ad alienos; fed invitatus, ad tuos iffe videaris. Quanquam quid ego te invitem, a quo jam fciam esse præmiffos, qui tibi ad forum Aurelium præftolarentur armati ? fciam pactam & conftitu tutam effe cum Mallio diem? a quo etiam aquilam illam argenteam, quam tibi, ac tuis omnibus perniciofam effe confido & funeftam futuram, cui domi tuæ facrarium fcelerum tuorum conftitutum fuit, fciam effe præmif231 fam? Tu ut illâ diutiùs carere poffis, quam venerari, ad cædem proficifcens, folebas? a cujus altaribus fæpe iftam dexteram impiam ad necem civium tranftulifti?

X. Ibis tandem aliquando, quò te jampri dem tua ifta cupiditas effrenata ac furiofa ra piebat. Neque enim tibi hæc res affert dolorem, fed quamdam incredibilem voluptatem. Ad hanc te amentiam natura peperit, voluntas exercuit, fortuna fervavit. Numquam tu non modò otium, fed ne bellum quidem, nifi nefarium concupifti. Nactus es ex perditis, atque ab omni non modò fortuna, verùm etiam fpe derelictis, conflatam improborum manum. Hic tu quâ lætitiâ perfruêre è quibus gaudiis exultabis ? quanta in voluptate