Apud Gentiles multiplicem fuiffe conftat Theo-. logiam. Plato L.2. deRepubl. duplicem diftinguit: fymbolicam feu myfticain, quæ Sacramentis feu fymbolis quibufdam involuta continebatur; & Philosophicam, , quæ in rerum, divinarum commenta¬ tione occupabatur.

Varro apud S. Aug. L. 6. de Civitate Dei c. 5. triplicem enumerat : fabulofam feu Poëtarum, quæ Scenis & Theatris erat deftinata;civilem feu populi & Sacerdotum, quæ publicè exercebatur in Templis; & naturalem feu Philofophorum, quæ in Scholis docebatur.

Christiani fuam etiam & quidem foli veram ao tutam habent Theologiam, maximè qui inter illos Orthodoxi funt, qui Ecclefiam ducem ac magiftram audiunt & fequuntur. Hæretici enim, qui proprio ducuntur fpiritu nec Ecclefiæ loquenti obtemperant, circumferuntur omni vento doctrine, nec germanain & puram Theologiam poffident.

2. Ex parte objecti feu rerum de quibus agit Theologia,dividitur in naturalem & fupernatulem :: hæc lumine fupernaturali fidei; illa folâ naturali ratione duce de Deo differit. Pofterior ad præfens noftrum inftitutum pertinet, non prior.

Iterum Theologia fupernaturalis dividitur in fpeculativam & practicam feu moralem.Speculativa in objecti fui contemplatione conquiefcit, nihilque circa illud operatur. v. g. cùm Theologus agit de Deo ejufque attributis, de fanctiffimâ Trinitate de Incarnatione &c. contemplatione non opera¬ tione circa hæc objecta occupatur. E contrà, Theologia moralis, quæ tota verfatur in tradendis morum præceptis, verè practica eft ac dicitur. Immeritò divifionem hanc rejicit Epifcopius L. La

Inftitutionum Theologicarum cap. 2. hâc ratione ductus, quòd cùm omnis noftra de Deo cognitio ad ejus cultum & mandatorum obfervantiam ordinetur, omni ex parte practica dicenda fit.

Verùm, admiifo principio, confecutio negatur. Etfi enim cultus Dei ac mandatorum obfervatio, fit finis ad quem Theologia dirigere nos debeat, cùm tamen non omnis, fed certa quædam Theologiæ noftræ pars agat ex profeffo de illo cultu, & modo quo exhiberi debet, ficut & de obfervatione mandatorum; idcirco, non totaliter, fed aliquâ dumtaxat fui parte Theologia practica dici debet. A Socinianis fuam hanc opinionem mutuatus eft Epifcopius, Illi enim, ut elevent neceffitatem cognitionis myfteriorum Trinitatis, Incarnationis, Sec. ac faciliis viam fternant ad Religionem quam-" dam communem, per quam omnes promifcuè fervari poffint, Theologiam ita ftrictè practicam dicunt, ut nihil in eâ præcisè ad falutem neceffarium fit, nifi quod pertineat ad præcepta morum ; feclufa myfteriorum fide ac notitiâ.

3. Denique ex parte modi feu methodi, trita ac pervulgata eft divifio Theologiæ, in Pofitivam & Scholafticam.

Politiva tota occupatur circa primaria fidei ac Religionis Chriftianæ capita, ex Scripturis, Conciliis, ac SS. Patribus comprobanda. Utitur ftylo elegantiori, diffufo & oratorio. Pofitiva inde dicta, tùm quia prima & immota fidei principia ponit ac ftatuit, tanquam thefes & pofitiones quæ funt arris cujuflibet firmamenta & fundamenta præcipua: tùm quia Scripture, Concilia, & SS. Patrum Opera, quibus illa potiffimùm innititur, juris funt pofitivi. Tertullianus L. de præfcriptionibus c. 14.

eam appellat Exercitationem Scripturarum. Scholaftica inde dicta, quòd in Scholis feu Academiis jam à quingentis annis ufurpatur. Adhibet illa concifum & acutum dicendi genus; ac dialectico more, terminos exponit, definitiones ac divifiones ftatuit; aperit ac figit quæftionis ftatum; proponit argumenta, objecta diffolvit. Uno verbo, eâ utitur methodo que tradendis & addifcendis Difciplinis aptiffima eft.

Apud Græcos, S. Joannes Damafcenus 8. fæculo primus Theologiæ Scholaftice fundamental veluti pofuit, cùm diftinctâ methodo res Theologicas ad certa capita revocavit ac tractavit.

Apud Latinos, S. Anfelmus ex Abbate Beccenfi Archiepifcopus Cantuarienfis, qui obiit an. 1109. ftylo adhuc magis acuto, fubtili ac didactico, res noftras Theologicas eft profecutus.

Verùm inter alios omnes, Theologiæ Scholafticæ quafi parens habetur Petrus Lombardus, Epifcopus Parifienfis 12. fæculo, dictus vulgò Magifter Sententiarum, quòd Theologiæ Summam ex Decretis feu Sententiis SS. Patrum miro compen→ dio & arte complexus fuerit quatuor Sententiarum libris.

Olim Scholaftici vocabantur, tùm ii qui fe fe in Scholis exercebant; tùm qui fermonis elegantiâ,nitore & ordine pollebant ; tùm denique & quidem maximè, ii qui eruditi & Scholarum difciplinis exculti habebantur. Quo fenfu, S. Hieronymus in Catalogo Scriptorum Ecclefiafticorum ait, Serapianem ob elegantiam ingenii, nomen Scholaftici meruiffe. Hinc illud Tullii fcribentis in Pifonem: Homo inquit, ad perfuadendum concinnus, perfectus, poli tus è fchola.

ARTICULUS TERTIUS.

De exiftentiâ feu neceffitate Theologia.

Bferva 1°. Theologiam hîc fpectari poffe, vel fecundùm fubftantiam & ratione fui; vel fecundùm modum quo docetur & difcitur.

Theologia ratione fui & fecundùm fuam fubftantiam, vel fpectatur fimpliciter ut eft doctrina feu fimplex expofitio fidei;vel ut eft difciplina difceptatrix, quæ ex principiis fidei argumentando difcurrit. Non hic movetur quæftio de neceffitate fidei fupernaturalis ad falutem : fuo enim proprio loco refervanda eft, cùm de fide differunt Theologi.

Itaque hic agitur dumtaxat de neceffitate Theologiæ, vel quoad fubftantiam fpectatæ, vel quoad modum feu methodum quâ folet in Scholis exponi. Obferva II°. Non uno fed multiplici fenfu, rem aliquam effe ac dici neceffariam.

1o. Abfolutè ac fimpliciter. Quo fenfu, folus Deus eft neceffarius, cùm fit ens à fe, ac planè independens.

2. Hypotheticè, feu factà aliquâ hypothefi & fuppofitione: v. g. Siquis vult ad vitam ingredi, neceffe eft ut Dei mandata obfervet.

Rurfus quod neceffarium eft ex hypothefi, vel tale eft fimpliciter & abfolutè, fine quo finis propofitus obtineri non poteft; quomodo mandatorum obfervatio neceffaria dicitur ad vitam æternam confequendam, quando quis poteft & tenetur ca obfervare: vel tale eft ex parte dumtaxat, feu fecundum quid, ad finem promptiùs, faciliùs

fecuriùs comparandum ; quo fenfu, executio Confiliorum Evangelicorum neceffaria dicitur ad obtinendum regnum cœlorum.

Inter illa verò quæ neceffaria dicuntur fimpliciter & abfolutè, quamquam ex hypothefi) alia funt neceffaria neceffitate medii, fine quibus re, aut voto feu defiderio perceptis, finis non poteft obtineri alia verò neceffaria neceffitate dumtaxat præcepti.

Eorum autem quæ funt neceffaria neceffitate medii, alia funt externa media, alia interna: priora fuppleri poffunt voto ac defiderio, quod includitur in charitate & contritione perfectâ ; ita Baptifmus & Pœnitentia inter Sacramenta novæ Legis, fuppleri poffunt per charitatem perfectam. Interna vero media feu fubfidia, nullatenus fuppleri poffunt: talis eft gratia fanctificans, fine quâ impoffibile eft ad vitam æternam pervenire. In hoc autem ftat maximè difcrimen Sacramentorum quæ funt neceffaria neceffitate medii, ab aliis neceffariis dumtaxat neceffitate præcepti ; quòd priora eam fpeciem vel gradum gratiæ contineant vel conferant, fine quâ nemo falvus effe poteft, non alia. Ita fine gratiâ regenerante Baptifinatis, & gratiâ reparante feu juftificante Sacramenti Pœnitentiæ, defperata prorfus eft æterna hominis falus.

Obferva III°. Cùm hîc quæritur an Theologia fit neceffaria, vel univerfam fpectari hominum fpeciem, vel fingulos homines. Sunt enim quædam toti fpeciei neceffaria, non autem fingulis individuis. v. g. Matrimonium neceffarium eft humanæ fpeciei, ad illius confervationem & propagationem, non verò fingulis hominibus. E contra