Si porro verba hæc, ut fonant, & præcifa à totâ Contextûs & doctrinæ Novatorum ferie attendantur, non videntur fenfum habere à Catholico dogmate alienum. Sano quippe fenfu Sacramenta dici poffunt figna feu figilla quibus divinæ promiffiones confirmantur, non quidem ex parte Dei, cujus promiffio ex fe firma eft, nec vade aut fponfore indiget, fed ex parte noftri, ob fidei noftræ tarditatem & imbecillitatem. Confirmantur autem, non merâ dumtaxat ac fterili oftenfione feu fignificatione gratiæ, fed collatione ; non fpeculativè tantùm, fed practicè: confirmat enim Deus in nobis fuas promiffiones tùm maximè cùm per Sacramenta velut per inftrumenta illas adimplet ac veluti obfignat. Valere etiam plurimùm Sacramenta ad juvandam fidem noftram & excitandam pietatem agnofcit Catechifmus Conc. Tridentini parte 2. n. 13. Magnam, inquit, vim habent Sacramenta ad fidem in animis noftris excitandam & exercendam, & ad charitatem inflammandam. Paulò ante dixerat, Chriftum, cùm peccatorum veniam,cœleftem gratiam, Spiritûs fanéti.communicationem nobis pollicitus eft, quadam figna oculis & fenfibus fubjecta inftituiffe,quibus eum quafi pignoribus obligatum haberemus, atque ita fidelem in promiffis futu rum dubitare nunquam poffemus.

Itaque fi in uno duntaxat verborum fono ac cortice hæreremus, ab hâc auctorum Catechifmi fententiâ recedere non viderentur Novatores, cùm Sacramenta definiunt, figna feu figilla quibus divina in nobis promiffiones obfignantur & confirmantur &c. Verum multiplex in eorum fententiâ error involvitur.

Docent enim 1°. Sacramenta effe figilla gratia

tariâ,

refpectu electorum dumtaxat, non aliorum homi num. Docemus, ait Calvinus in Lib. de Confenfione inter Tigurinos & Genevenfes de re Sacramen Deum non promifcuè vim fuam exercere in omnibus qui Sacramenta percipiunt, fed tantùm in electis. Nam quemadmodum non alios ad fidem illuminat, quam quos pradeftinavit ad vitam; ita ar cana Spiritus fui virtute efficit, ut percipiant electi que offerunt Sacramenta.

Docent 2. gratiam hanc nihil effe internum homini, fed merain & externam peccati non imputationem.

Docent 3°. quod hic capitale eft, non aliam Sacramentis vim & efficaciam ineffe, quàm ut objectivè moveant,& excitent fidem, non verò ut efficienter gratiam conferant. Ita rem totam exponit Theodorus Beza Lib. de Summâ rei Sacramentariæ q. 2. Efficacia, inquit, Sacramentorum eft à Spiritus fanéti operatione in folidum, non autem à fignis, nifi quatenùs externis illis objectis interiores fenfus moventur.

Si quando igitur apud Novatores legeris, Sacra menta effe inftrumenta Dei ad noftram fanctificationem inftituta, cave, dolus eft: nullam etenim in

illis veram efficientiam, fed meram movendi & Ed. Genev, excitandi vim objectivam & externam agnofcunt. 1559 p 476. Schola fophiftica, ait Calvinus Lib.4. Inftit. cap. 14. paragr. 14. magno confenfu tradiderunt, Sacramenta nove legis juftificare & conferre gratiam, modò non ponamus obicem peccati mortalis. Que fententia dici non poteft, pergit ille, quàm fit exitialis & peftilens. Deinde eam feriò refellit, quafi mens Catholicorum foret, Sacramentum vi fuâ propriâ, naturali, internâ & inhærente producere

gratiam, fine ullo vel influxu ex parte Dei, vel motu fidei ac pietatis ex parte noftri. Sic ille fibi monftra fingit, ut ea faciliùs impugnet ac fimpliciores decipiat. Verùm de hoc pofteriori Novatorum errore fufiùs & ex profeffo dicemus ad tertiam hujus Tractatus Quæftionem:non defunt enim inter noftros, quibus hac in parte fententia Novaforum à Catholicâ, nonnifi loquendi modo, diftare videtur.

Anabaptifta definiunt Sacramenta, allegorias feu figna quadam vita fpiritalis, morum atque bonorum operum, quibus fcilicet fignis admonemur bonis operibus nos exercere.

Zuinglius Lib. de verâ & falsâ Religione, docet Sacramentum nihil effe præter initiationem quamdam & oppignerationem, quâ Chrifto fe homines obligant, atque ejus militia nomen dant

Omnes illæ definitiones hoc habent commune vitium, quòd nullam in Sacramento vim ad fanctificationem hominis efficiendam agnofcant quam agnofci debere,ex profeffo Questione 3.hujus Tractatûs demonftrabimus.

Definitio Sacramenti apud Catholicos.

Multæ paffim apud Schola Magiftros leguntur Sacramenti definitiones, quæ tametfi nonnullis verbis difcrepent, & aliæ minùs, aliæ verò magis evolutæ fint & explicata,unum tamen habent eum que orthodoxum fenfum.

Magifter Sententiarum Lib. 4. dift. 1. tres pro ponit Sacramenti definitiones.

Prima hæc eft: Sacramentum eft facræ rei fignum. Verùm rectè obfervat Hugo Victorinus Lib. 1. de Sacramentis parte 9. cap. 2. illam non tam defi

nitionem effe, quàm nominis interpretationem; quæ lariùs pater quàm res definita: fiquidem multa funt rei facræ figna,quæ non funt vera Sacramenta, quales fuêre omnes veteris Teftamenti figuræ.

Altera definitio hæc eft: Sacramentum eft invisi bilis gratia vifibilis forma.

Verùm ftrictior videtur hæc definitio, nec fatis adæquata; cùm ea dumtaxat figna comprehendat, quæ interiorem gratiam fignificant, five eam efficiant, five non.

Denique Sacramentum definit, id quod ita fignum eft gratia Dei, & invifibilis gratia forma ̧ ut ipfius imaginem gerat,& caufa exiftat.

Verùm hæc quoque definitio fatis adæquata non videtur, quandoquidem folis novæ Legis Sacramentis competit: hîc verò definitionem quærimus, generalem & adæquatam, quæ poffit omni vero Sacramento adaptari.

Edit. Mo- Hugo Victorinus loco jam citato Sacramentuin gunt. T.3.P. definit, corporale vel materiale elementum foris fen405. F. fibiliter propofitum, ex fimilitudine repræfentans, & ex inftitutione fignificans, & ex fanctificatione continens aliquam invifibilem & fpiritalem gratiam. At defcriptio potius hæc effe videtur quàm accurata Sacramenti definitio, nec omnibus, fed fo lis Chrifti Sacramentis congruit.

Catechifmus Concilii Tridentini parte 2. duas exponit, quæ in eundem fenfum recidunt.

Primam n. 5. his verbis: Sacramentum eft invifibilis gratia vifibile fignum ad noftram juftifica tionem inftitutum. Quæ definitio ex Conc. Trid. feff. 13. cap. 3. excerpta videtur.

Alteram n. 10. his verbis: Sacramentum eft res fenfibus fubje&ta, que ex Dei inftitutione fancti

ratis & juftitia tùm fignificanda, tùm efficiende vim habet. Prior definitio optima quidem ac reti nenda, cùm de Sacramentis novæ Legis definiendis agitur ; pofterior verò, cùm de Sacramento ge neratim fumpto.

Dicitur autem 1°. res fenfibus fubjecta, feu fignum quoddam fenfibile; quo nomine genus Sa cramenti aperitur: per res autem fenfibiles, non tantùm intelligimus elementum feu fubftantiam quamdam exteriùs ufurpatam, v. g. aquam in Baptifmo, oleum in Confirmatione &c. fed etiam fenfibiles & externas actiones, feu Miniftri conficientis, feu hominis recipientis Sacramentum, quales funt v.g. in Sacramento Pœnitentiæ, contritio & confeffio ex parte panitentis ; & absolutio ex parte Sacerdotis.

Dicitur 2. Que ex Dei inftitutione vim habet, quia nempe fignum illud fenfibile facrum, non ha bet ex fe propriâque fuâ naturâ, fed ex voluntate Dei inftituentis, quòd rem facram & religiofam fignificet.

Dicitur 3°. Que vim habet fignificanda & efficien de fanctitatis & juftitia: quæ verba differentiam fpecificam figni facramentalis ab aliis, exprimunt. Sacramenti etenim proprium iftud eft ac fingulare, ut fanctitatem aliquam & juftitiam figni. ficer & conferat, five ea exterior dumtaxat fit ac legalis, qualis à Sacramentis veteribus conferebatur; five interior ac fpiritualis, quæ Sacramento rum novæ Legis propria eft.

. Dices 1°. Definitio accurata non eft quæ non convenit foli definito; atqui talis eft adducta mox definitio Sacramenti ; convenit enim ipfi etiam Sacrificio, quod certè fignum eft rei facræ feu fan