LIBRI II. mancipii injuriâ fuo jure uti poffunt: nec mancipium, quod malè excipi poterat, conqueri tum poteft, cùm bene excipitur.

a Prosâ 1.

6 Metro 1.

c P. 2.

d M. 2

P.3.M.3.

d

Atqui tu, ô Boëti, te commififti arbitrio a fortunæ, quam nosti b naturaliter tam inconftantem, quàm allicientem boni malique dominam, & à quâ plus boni accepifti, quàm mali: cùm, eâdem fortunâ P.4. M.4. duce, acceperis, puer optimam educationem, adolefcens fummos honores, vir optimum focerum, optimam uxorem, optimos Liberos, &, quod præftantiffimum eft, optimum femper animum, quibus difcere potuifti, pari prudentiâ & fummas & infimas conditiones homini efle fugiendas. Secundò, inquit, nec eft jufta conquerendi ratio de amiffis iis, quæ tantum abeft, ut bona fint, ut potiùs fint mala humanæ mentis: bonum quippe eft, adeoque gratiæ potiùs, quàm querelæ caufa, privari malis. Atqui quæ amififti, ô Severine, divitias nimirum, & cætera id genus quæ vocas bona, hæc mala potiùs funt animi, quàm bona; miferia potiùs quàm felicitatis caufæ: propterea enim s ætas Majorum noftrâ fuit felicior; quòd illi minori, quam nos, horum cupiditate tenerentur: propterea potentia in improbo Magiftratu fedem nacta plurimas edit trages, quod nimis patet exemplo Neronis: propterea fama ipfa, k quâ optimus quifque videtur duci, tamquam alterâ vitâ,' mortem geminat tandem aliquando fatifcens: propteream fortuna, quæ vulgo di citur profpera, mentem involvens tenebris, eamdem inducit cùm in errorem, tum in vitium, à quibus fortuna, quæ vulgo habetur adverfa, fic liberat, hæc ut ad veritatem & virtutem, adeoque n amorem divinum excitet.

f P. 5. gM. 5.

h P. 6.

i M. 6. kP. 7.

M. 7.

m P.8.

n M. 8.

LIBRI III.

h

At nifi hæc concefferis effe mala, fatearis neceffe eft, in his non effe nifi falfam felicitatem, quæ antè pellenda eft, quàm vçrâ felicitate Metro 1. fruaris: unde

o Profa 1. &

pp.z.

Tertiò, inquit, non etiam juftè conqueritur ille, qui amiffis iis duntaxat, in quibus falsâ affumtione felicitas verfari creditur, tantò aptior eft ad affequendam veram felicitatem hic enim tantò liberior eft à miferiis, quæ unica conqueftionis caufa.

Atqui tu, ô Manli, amiffis iis duntaxat, in quibus falsâ affumtione felicitas verfari creditur, tantò aptior es ad affequendam veram feli

tatem.

Primum quidem ea duntaxat amififti, in quibus falsâ affumtione creditur effe felicitas: tale enim eft generatim P omne bonum creatum, ad quod malè applicatur 4 ingenita nobis fummi boni cogitatio. Tales P.3.& M.3 funt divitiæ. Tales magiftratus. Talis poteftas. Talis u gloria. P.5.&M5 Talis voluptas corporis. Talia y omnia bona caduca.

4 M. 2.

JP.4.& M.4

n P.6 & M.6

x P.7.&M 7

P. 9.

a M. 9. b P. 10. M.10.

a

b

d

Deinde aptiores propterea ad affequendam veram felicitatem, niP.8.&M.8 mirum veram fummi boni cogitationem, afpirante tamen Deo, qui idcirco invocandus eft: aliquod enim eft fummum bonum, videlicet Deus, cui cogitando omnis homo vacare debet, tamquam ultimo rerum omnium fini: quod ut doceatur homo, fuam mentem attentiùs meditetur: hâc quippe meditatione difcet, omnia effe facta à Deo, à Deo regi, & ad Deum effe referenda : hâc cogitatione & felices fumus,

d P. 11. e M. II.

f P. 12. 8 M. 12.

f

nec

nec infelices, nifi inspectis rebus caducis eadem cogitatio aut deleatur, aut faltem obfcuretur.

ARGVMENTA CONSOLATIONI PHILOSOPHICÆ

contraria cum refponfionibus.

Uo antiquiora funt præjudicia, eò difficiliùs hæc exuuntur; propterea Boëtio prædictis commoto plura fuppetunt, quæ adverfus illam Philofophiæ doctrinam opponat; fed fuæ non defunt Philofophiæ refponfiones.

LIBRI IV.

a

I. Si Deus, inquit Boëtius, mundum regeret nec virtus præmio, nec vitium fuâ careret pœnâ : cùm tamen contrarium experiamur. Nec virtus præmiis, inquit Philofophia, nec fuis caret vitium fup- 6 Ibid. pliciis. 1. Enim probi Deo adhærentes cogitatione, humanâ funt in Metro 1. patriâ, à quâ improbi exfulant. 2. d Probi funt potentes, improbi impotentes, ex eo præfertim, quòd illi moderentur, hi fuis obfequantur perturbationibus. 3. f Probi in Deos, improbi in 8 beftias mente convertuntur hinc improbi h miferrimi funt, quorum idcirco i præftat M 3.

mifereri.

dP. 2.

e M. 2.

fP.3.

hP.4.

i M. 4.

II. Sua fit probis felicitas, fua improbis miferia, dicit Boëtius, cur pręterea, Deo mundum regente k, & probi incommodis, & commodis P. 5. improbi afficiantur?

m M. 5.

Plura, dicit Philofophia, refponderi poffunt. Primùm enim quamvis germana tantæ difpofitionis caufa ab homine ignoraretur, eidem / Ibid. tamen homini non propterea dubitandum, quin omnia rectè fierent m: admirari id homo poteft, ut vulgus miratur effecta cæleftia. Deinde han vices non minùs providentiæ divinæ funt, quàm fati; quare, ut cetera, in quodam circuitu verfantur: fic P fortuna, etiam adverfa, utpote quæ à Deo oritur, ad Deum referenda, ut a homo non nifi poft fufceptos labores fruatur optatis.

I

P. 6.

o M. 6. p P.7.

2 M. 7.

LIBRI V.

III. Quòd omnia providenti, inquit Boëtius, nihil poffit effe inopinatum, nullus, Deo mundum regente, in mundo erit cafus: quic- Profa 1. quid in contrarium doceat experientia.

Nullus, reponit Philofophia, erit cafus Deo: fed cafus erit hominibus: ficut duæ naves conftanti duorum fluminum curfu abreptæ, fuo quælibet, cafu fibi invicem occurrere poffunt.

IV. Pofitâ u divinâ Providentiâ, inftat Boëtius, non stabit humana libertas, cujus tamen unufquifque homo confcius eft.

f Ibid.

# Metro 1.

u P...

Ut fua cuilibet menti ftat libertas, refpondet Philofophia, fic fua hu- x Ibid. manæ ftabit: faltemque y Deus, cujus eft omnia cernere, novit modum, quo humana libertas cum divinâ providentiâ poffit conciliari.

J M. 2.

V. Quomodò, quarit Boëtius, providentia divina, utpote certif- P.3. fima, conciliari poterit cum humanâ libertate, quippe que eft expers neceffitatis? an quia ut in ceteris, fic in hôc mens humana nec omnia nefcit, nec omnia novit, ut à notis progredi nitatur ad ignota?

a

ū

a M. 3.

a P. 4.

b M.4.

P.5.

d M. 5.

e P. 64

IDEA LIBROR. BOETII DE CONSOL. PHILOS."

с

Hæc a concordia, Philofophia refert, idcirco videtur difficilis, quia divina prenotio humanam infinitè fuperans, mente humanâ non capitur. Sic, quicquid Stoïci putent, plures funt in eodem homine cognofcendi modi, quorum alii alios ita tranfcendunt, ut quod intellige re poffumus, illud non propterea poffimus imaginari. Sicut ergo ex imbecillitate noftrę imaginationis, non debet negari noftra intelligentia, fic ex imbecillitate intelligentię humanę, divina futurorum liberorum prenotio neganda non eft. Non, inquam, propterea negari debet intelligentia humana, que idcirco data videtur homini, d prę cęteris animantibus, hic ut ad cęli confpectum excitetur. Deus igitur, utpote æternus, futura libera, ceu præfentia, illæsâ hominis libertate,

novit.

e

CENSURA LIBRORUM BOETII

DE CONSOLATIO NE PHILOSOPHIE.

S

UOS hi libri habuerunt adverfarios, quorum alij adjuncta effe, alij omiffa hôc in opere quædam conqueruntur. Utrifque refpondere jam conabimur.

I.

Henricus Glareanus, cui nonnulli adftipulantur, exiftimat, præfatione in Opera Boëtij, folutam hujus operis orationem, quòd hæc barbarior fit, à Boëtio non fuiffe fcriptam: ex quo non folùm dubitat; fed infitiatur, quidquam hujus operis germanum effe Boëtij fœtum.

Ad quod refpondeo, primùm folutam ftrictamque hujus operis orationem ejufdem effe auctoris; deinde auctorem hunc effe Boëtium; poftremò Boëtium non abs re gemino philofophici oratoris, & poëtæ officio functum, modò barbarè, modò Latinè locutum fuiffe.

Primum quidem ftricta folutaque confolationis philofophicæ oratio ejufdem auctoris eft: quandoquidem, demtâ alterutrâ hâc oratione, nullus eft fuperftitis nexus: vide enim (ne plura hîc defcribamus) quomodo fine prosâ, primi carminis ultimus hic verfus,

Qui cecidit, ftabili non erat ille gradu. cohæreat cum hoc fecundi carminis primo verfu, Heu quam præcipiti merfa profundo

Mens hebet!

Vide etiam quantum disjungantur fine verfibus interjectis poftrema primæ, & prima fecundæ Profa hæc verba: Philofophia his verfibus de noftra mentis perturbatione conquefta eft: fed medicina, inquit, tempus eft, non quere

La. &c.

Deinde auctor ille eft Boëtius: cùm omnes fcriptores, quorum fuprà mentionem fecimus, quinque libros confolationis philofophiæ inter germana Boëtij opera recenfeant: nullo.enim alio argumento convinceris, Æneida legitimum effe Virgilij opus.

Poftremò non abs re Boëtius in toto hôc opere barbara verba miscuit Latinis. Voluit quippe philofophici oratoris officio functus, verbis ad fenfum vulgi tunc barbari accommodatis uti, ut philofophica ejus cogitatio faciliùs auditorum animis comprehenderetur: in philofophiâ enim, quod optimè notat Tullius, res fpectantur, non verba penduntur. Voluit verò poëtæ perfonam fuftinens linguâ, ut aiunt, deorum loqui: non folùm ut eorumdem auditorum animi gravioribus fententiis laffati recrearentur: hanc etenim ob caufam idem Boëtius, Platonem plurefque alios veteres imitatus, fuos libros in difputatione & dialogo fcripfit: verum etiam ut latinitatem rudiori fuo fæculo jam fenefcentem, & ad interitum properantem veluti è faucibus mortis eriperet ;

ut cùm barbaros armis ab Italiâ prohibere conful non poffet, barbariem ab Europâ fuis faltem verfibus doctor ejicere conaretur. Propterea in aliis ejus operibus cùm philofophicis, tum etiam theologicis prædicta barbaries aliquando occurrit: at ejufdem verfus terfi funt, elegantes, & propè divini: ut fatetur ipfe Glareanus.

II.

Petrus Bertius, cui etiam video plures affentiri, arbitratur, præfatione in bos Boëtij libros, Boëtium totum hoc confolationis philofophica opus, prout inftituerat, non abfolviffe, eidemque fuiffe propofitum ex doctrinâ quoque Chriftianâ, ea fuperioribus addere, quibus ad confiderationem æternæ vitæ animus humanus attolli poffit: tum quia » Non eft verifimile, inquit, partem ,, illam à Chriftiano homine mortem ob oculos habente fuiffe præteritam eum» que, qui de fanctâ Trinitate in carcere fcripfit, confolationem in adverfis non ex difciplinâ Chrifti, & doctrinâ rerum credendarum ac fperandarum lipetiiffe » bris facris explicatâ. Tum etiam quia idem Boëtius paffim promifit, incœpit, ,, feftinavit abfolvere majora, viamque quâ mens in patriam evehatur, ape>> rire.

رو

رو

At tanta quidem fuit Boëtij pietas, ut nemini dubium effe poffit, quin vir ille fanctiffimus, ficut in profperis fic in adverfis, Chriftum cogitaverit. Sed quicumque animo complexus fuerit eam, quam propofuimus, hujus operis ideam, hic certè opus hoc abfolutum effe fatebitur: huc enim deductum eft, quò lumen naturale five Philofophia, quæ, ut cum Tertulliano loquar, mens eft naturaliter Chriftiana, poterat tendere. Propterea quamvis in toto opere multiplex fefe obtulerit facri textûs citandi occafio, id non fecit Boëtius nifi femel, ufus his fapientiæ verbis: difponit omnia fuaviter.

>> te.

כן

دو

Potuiffet ergo Boëtius de fuâ Confolatione philofophicâ locutus dicere, quod Juftus Lipfius poftmodum de fuâ Conftantia dixit. » Si mihi, inquit, Theologum agere propofitum, aberravi: fi Philofophum, cur culpant? Hau» rimus enim è lacunis, inquiunt, quæ licet è puriffimo divinarum literarum fon-Húc-ne me vocant? At ego ex animo teftor & refpondeo, non aliam » me viam falutis noffe, quàm hanc, quæ per unum illum & directum limitem ducat: ad quem tamen percurrendum humanas etiam literas laxamenti aliquid » afferre cenfeam, imò adjumenti. Auguftini confilium effe fcio, quæ à philofophis fcripta funt, colligere, & in ufum noftrum vindicare, poffefforibus illis injuftis erepta. Hoc fequi volui, & peccavi. Peccaffem fateor, fi purum hunc & myfticum religionis noftræ liquorem corrupiffem veteri aliquâ & olenti fæce. At contrà inftiti: & fordentem per fe parumque mundam do,, &trinam depurgare atque illuftrare aggreffus fum novo ifto fole. Cui bono ,, autem id non bonum fit? In pugnâ, equitum aut ftatarij militis præcipuam » operam effe fcimus: fpernis ideo fagittarios & funditores? In domo exftruenda architecti maximam laudem & ufum: tolléf ne operas igitur & adminiftros? ,, Idem hic cenfe. Divinæ illæ literæ veri roboris, veræ virtutis & conftantiæ fo,, lidæ effectrices: nec tamen humanam prorfus fapientiam fperne. Eam dico,», quæ non fe effert, fed fervit placidè & ancillatur. Lapides, camenta, cal,, cem ex veteri & diu lapfo ædificio illo Philofophiæ comportamus: ne invide lucellum hoc architecto, & patiare materiam hanc fubfterni faltem in funda

رو

"