1. Carmina. ] Carmen à canendo di&tum, ut ficut, auctore Voffio, à genimen eft germen; fic à canimen fit carmen n in converfo, quemadmodum in pluribus aliis. Hinc carmen eft ftri&ta oratio, ex pluribus verfibus compofita, quam Poëte canere dicuntur: ficut Virgilius Eneida incipiens ait, Arma virumque cano: carmen enim vocatur longius quoddam vatis opus; ut epigramma; fic Catulli epigrammata infcribuntur carmina; ut ode; fic ode Horatij appellantur 'carminum libri: ut quodlibet poëma; fic liber primus LuCretij ab eodem dicitur carmen 1. 6. Commemorate quod in primo quoque carmine claret.

At unicus verfus non folet appellari carmen: nifi fortè hic, fententiâ inclusâ, poëmati non impar videatur: ficut Virgilius 3. Æn. v. 287. canit, Poftibus adverfis figore carmine figno: Eneas hac de Danais victoribus arma.

2. Modos. ] Verfus: Modus enim generatim eft mediocritas, quam ultra citraque non eft rectum : quemadmodum docet Horatius, lib. 1. ferm. fat. 1. Eft modus in rebus: funt certi denique fines,

Quos ultra citraque nequit confiftere re&tum.

Hinc moderatus idem quod temperatus; modestus, quafi modum fervans; commodum, quafi cum modo. Si autem alicubi, maximè in fenfu, mediocrivas fervanda, præfertim verò in co qui fit auribus, quarum judicium, auctore Tullio, eft fuperbiffimum: ex quo fit, ut Musica & Poëfis, quæ in hoc faltem

cognatæ dicuntur, quod codem auditu percipiantur, in quibufdam modis verfentur: in muficis, inquit Tullius 1. de or. numeri, & voces, & modi: Horatius verò carm. 1. 2. od. 1. v. ult. Quare modos leviore plectro; od. 12. v. 4.aptari cithara modis: 1. 3. od. 3. v. ult. magna modis tenuare parvis: od. 9. v. x. dulces docta modos & cithara fciens: & de arte poët.

Acceffit numerifque modifque licentia

major.

Propterea qui verfus componit, hic Virgilio, Ovidio, Horatio, & cæteris dicitur modulari; ficut Ciceroni 2. de nat. Tibia dicuntur modulatè canentes & fidicula numerosè fonanies.

Sicut autem carmen non dicitur, nifi de integro quodam poëmate, ita modus non videtur dicí, nifi de verfibus, hujus operis partibus: unde Boëtius, qui verba hæc inter fe oppofuerat in duobus his primis verfibus; peregi, & cogor inire ftudio florente, & flebilis, arriDE TO continuans nunc opponit etiam carmina, & modos maftos; ficque lectorem docet, qualis erat afflictus, quantumque mutatus à Boëtio five feipfo Ao

rente.

3. Camena. ] Mufa, quæ dicuntur Camena, non à cantu amœno, ut qui. dam aiunt, fed non fecus ac carmen, à canendo, ita ut priùs dicerentur Carmena: quòd nimirum, Mufis veluti infpirantibus, fiant carmina five cantus; aut quòd, inquit Feftus, canant Mufe antiquorum laudes: quamobrem fcribendum Eamena, non Camana Hæ autem Mufæ nunc perhibentur la.

cera, quòd fortis Boëtiane participes, illo florente florere, eodemque afflicto affligi, pannofæ & laceris fimiles viderentur antiquus enim erat afflictorum mos, veftes fcindere: unde lib. Job. cap. I. v. 20. tunc furrexit Iob fcidit veftimenta fua: & lib. 1. Reg. cap. 4. v. 12. Vir de Benjamin ex acie venit in Silo in die illa, fciffâ vefte & confperfus pulvere caput. Ipfe Virgil. En. 12. V. 609.

Demittunt mentes: it fcifsâ vefte La

tinus,

Conjugis attonitus fatis urbifque ruina Hæ tandem Mufa dictare dicuntur Boëtio feribenda; quòd Poëtæ fingant, nihil à fe five ore five fcripturâ emitti, nifi quod fibi fuerit, infpirantibus Mufis, cognitum: quare hi magnum quoddam carmen non folent aggredi, nifi iifdem Mufis invocatis: fic Homerus ix B: dicite nunc, inquit, mihi Mufa, qua domos cœleftes incolitis: vos enim Dea eftis, & adeftis, & omnia noviftis. Nos autem famam duntaxat accepimus; neque quicquam fcimus: fic Horatius Sat. 1. 1. Sat. 5. Mufa velim memores : fic Virgil. En. 7. v. 641.

...

Pandite nunc Helicona, Dea, cantusque movete... Et meminiftis enim, Diva, & memorare poteftis:

Ad nos vix tenuis fama perlabitur aura. 4. Elegi. ] Verfus flebiles five miferabiles: Elegus enim, unde Elegia, eft carmen verfuum hexametrorum pentametrorumque alternis difpofitorum ad triftitiam præfertim fignificandam: hinc Horatius, 1. de arte poët. Verfibus impariter junētis querimonia primùm ;

Poft etiam inclufa eft voti fententia compos:

Quis tamen exiguos elegos emiferit auctor Grammatici certant & adhuc fub judice lis eft:

Idem carm. 1. 1. od. 33.

Albi ne doleas plus nimio memor
Immitis Glycera, neu miferabiles
Decantes elegos.

Unde Ovidius 1. 2. fast, in initio. Nunc primùm velis Elegi majoribus itis; Exiguum, memini, nuper eratis opus. Scilicet verfus illi idcirco vocantur Elegi, quòd ijdem in funeribus præfertim adhiberentur: negos enim fletuş dicitur ad x, quæ flentium vox eft apud Ariftophanem quam obrem Ovidius 3. de arte eleg. 1. ait, Flebilis indignos Elegeia folve capillos:

Heu nimis ex vero nunc tibi nomen inest. Quemadmodum fletus Elegorum nunc à Boëtio vocantur veri; quòd nimirum ex triftitiâ, quæ folita eft Elegorum materia, oriantur, hifque Elegi dicuntur ora rigare, ficut à Virgilio 6. Æneid. V: 699.

Sic memorans, largo fletu fimul ora rigabat.

5. Has faltem. ] Mufas: nam ex omnibus bonis, quibus homo affici poteft, quæque funt vel exteriora, ut divitiæ honor, amici, liberi, & parentes; vel interiora, five corporis, ut robur, pulcritudo, & fanitas; five mentis; ut fcientia, & virtus; fola mentis bona hoftium incurfibus non funt obnoxia: quare Ovid. 3. Trift. el. 7.

Nempe dat & quodcumque libet fortuna rapitque,

Irus & eft fubitò, qui modò Crœfus

Singula quid referam? nil non mortale

tenemus,

Pectoris exceptis ingenijque bonis. En ego cùm patria caream, vobifque domoque

Raptaque fint, adimi qua potuere

mihi: Ingenio tamen ipfe meo comitorque fruorque:

Cafar in hoc potuit juris habere nihil. Id expertus eft Boëtius, qui agente Theoderico, non folùm opes, dignitates, bonamque valetudinem amifit, fed à fuis etiam defertus amicis, quippe qui terrore imperatoris, qui Romam quoque non dubitavit evertere, victi fugerunt: quamobrem Boëtius folis animi bonis in fuo exilio comitatus eft, fcientiâ videlicet & virtute: fed cùm

de fuâ yirtute apertè loqui non ita deceret virum modeftiffimum, nominatis Mufis, fcientiæ faltem comitis meminit. Sic Ovid. 4. Trift. el. 1. Me quoque Mufa levat, Ponti loca juffa petentem:

Sola comes noftra perftitit illa fuga. Sola nec infidias inter nec militis enfem, Nec mare nec ventos, barbariamque

timet.

Non omittam, quod Grammatici docent, faltem natum effe à captivis, qui nihil aliud præter falutem à victore petunt,

7. Gloria.] Honos, bona fama, & gloria ita inter fe differunt, ut honos quoddam fit genus, cui fubjiciatur primum quidem bona fama; deinde gloria: quare ficut honos, fic gloria generatim eft bona virtutis alienæ exiftimatio, figno aliquo manifeftata: fed honos poteft effe unius; bona fama, non nifi multitudinis; & gloria, etiam Optimatum bene de te exiftimantium:

&

Fama autem non aliâ de causâ habetur ingens, nifi quod hæc per mentes & per ora quoque Optimatum vagatur: huc refpiciens Tullius pro Mar. Gleria, inquit, eft illuftris & pervagata muls torum & magnorum vel in fuos cives, vel in patriam, vel in omne genus hominum fama meritorum. At quæritur hic fcientia-ne, an virtutis fucrit ingens illa Boëtij fama? qui pro virtute Boëtij fentiunt, hi legendum putant, folatur, quòd Syntaxis alioqui non ftaret: quafi Boëtius laudator temporis acti fe puero, dixerit fe fenem eâ confolatione fuftentari, quòd per juventam virtute & gloriâ virtutis præmio, af fectus fuerit. Nos autem pro fcientiâ pugnantes, arbitramur, gloriam hanc fuiffe Mufarum, de quibus in versu ultimo agitur: unde legendum putamus, ficut in omnibus antiquis codicibus legitur folantur: quafi ab eodem Boëtio dicatur: Mufa ob quas dum juvenis florerem, gloriam confecutus fum, nunc afflitum fenem me confolantur. Et certè cum mens humana pluribus fimul cogitationibus vehementer affici nequeat, propterea dum in jucundam cogitationem fedulò incumbit, fæpius trifti cogitatione, veluti hujus immemor non videtur affici: fic qui perfecto fcelere

confcientiæ ftimulis vexantur iidem ludo, colloquiis, aut qualibet aliâ exercitatione, tanquam confolatione triftem hanc cogitationem permulcent: fic pater inopinatâ filij dilectiffimi morte afflictus, diligenti venationis labore tanquam confolatione luctum ita abftergit, ut hujus immemor videa. tur: Ovidius 4. Trift. el. 1. canit. Exul eram, requiefque mihi, non fama petita eft:

Mens intenta fuis ne foret ufque malis.

Hoc eft cur cantet vinus quoque compede foffor,

Indocili numero cùm grave mollit
opus.

Cantat innitens limosa pronus arena,
Adverfo tardam qui vehit amne ra-

tem.

fterior fcanfio incipitur, fyllabam aliàs brevem producere poteft; quòd nimirum, veluti initium fequentis vocabuli, ita elevari debet pronuntiando, ut reliquas ejufdem vocabuli fyllabas fuftinere poffit: exempla funt cuique obvia: Virg. Æn. 4. v. 64.

Pectoribus inhians fpirantia confulit exta. Deinde obfervandum difcrimen, quod nonnulli ponunt inter juventus, juventas, & juventa: nam juventus, inquiunt, eft multitudo juvenum, juventas eft dea, & juventa ætas : fed hæc non conftant: nam Salluftius juventutem vocavit ætatem. Poftremò obfervanda ætas Boëtij, qui quamvis hîc feipfum dicat fenem, tum tamen, cùm hæc fcriberet, nondum attigerat quinquagefimum ætatis fuæ annum: propterea addit fe non tam annorum, quàm ærumnarum ferie fenuiffe fic.

9. Venit.... Senectus. ] Rationem affert Boëtius, cur fe dixerit fenem. Sencetus quippe, quæ auctore Tullio definiri poteft occafus vita, ex co contingit, quod fibris, ex quibus folidæ corporis animati partes conftant, retardatis, eædem partes folidæ ad tantam duritiem perveniant, ut non modò non crefcant, fed nec nutriri poffint. Hinc canities, ruga, & tremor oriuntur. Canities quidem à scnectute oritur, quòd fuccus, ex quo fiunt capilli, minùs actus corpufculorum rotundorum figuram induit : propterea enim albefcunt nix, ova, charta, ipfum etiam atramentum in fpumam converfum propterea candelcunt lintea rori folique expofita: hinc fi eadem capillorum materia, recuperato fuo priftino motu, hanc figuram

mutet, canities exuitur: ut in iis aliquando contigit, qui valetudinis vitio canuerant. Ruge etiam à fenectute oriuntur: quòd fibræ cutis, quæ antea motu diftendebatur, moratæ aliæ aliis fic incumbant, ut fulcum mentitæ, vultum arare videantur. Denique fenes tremere folent, propter inopiam fpirituum à cerebro per nervos diffufo.

rum..

Duplex autem eft fenectus, nempe naturalis, & violenta: prior annorum, pofterior ærumnarum longâ ferie accidit: unde Ovid. 1.1 de pont. El.s、

Iam mihi deterior canis afpergitur atas, lamque meos vultus ruga fenilis a

rat...

Confiteor facere hoc annos: fed & al. tera caufa eft,

Anxietas animi continuufque la bor....

Me quoque

borum:

debilitat feries immenfa la

Ante meum tempus cogor & effe fenex. Atqui Boëtius non de annosâ fuâ Lenectute conqueritur: fi quidem hæc non incipit ante annum vita quinquagefi. mum, quem nondum attigerat Boëtius; quando hæc fcripfit: fed de ærumnosâ folùm fuâ fenectute hic loquitur, quam idcirco dicit properatam malis, quòd ærumnæ fuerint illius fenectutis caufæ 2. inopinam; quod hæc ante tempus ad fuerit: 3. atatem doloris, quòd cùm ætas fenilis dolorem afferre foleat, dolor Boëtio attulerit ætatem fenilem: hinc canities Boëtij vocatur intempeftiva, quòd exilio, carcere, cæterifque calamitatibus acciderit: quemadmodum Scaliger. Exercit. 312. in Cardan. narrat, quemdam fubito mortis terrore correptum unius noctis fpatio canuifle.

Cum porrò canities, fuga, & tre

mor fenectutis non minùs ærumnofe quàm annofæ fint comites, propterea horum fit mentio verfibus XI. & XII, quafi fuerint effæti corporis effecta. Nempe effecta vocatur primùm quidem parens quacumque, quæ fœtum edidit, deinde parens, qua frequenti partu laflata párere tandem defiit, denique res quævis, quæ exhauftis viribus ita languet, nihil ut poffit producere, Sic Virgil. 1. Geor. v. &1..

Effotos cinerem immundum jactare per agros.

13. Mors hominum felix. ] Cum locutio fit cogitationis interpres, qualis eft cogitatio, talis cfle debet hominis locutio: verè enim Chriftus Mat. XII. v. 34. ait: ex abundantia cordis os loquitur. Sic Dido Eneid. 4. pro diverfis, quibus in Eneam afficitur, cogitationi bus diverfa loquitur, ut hunc modo à Dijs, modò à feris genitum dicat

Credo equidem, nec vana fides, genus effe deorum....

Nec tibi Diva parens, generis nec Dar

danus auctor

Perfide Sed duris genuit te cautibus borrens.

Caucafus, Hyrcanaque admôrunt ubera tigres.

Cùm igitur Boëtius nondum confuluerit Philofophiam, non intelligentiâ fed præjudicio ductus loquitur. Non, inquam, loquitur duce intelligentiâ : diceret enim in profperâ fortunâ cum Tullio mortem propter incertos cafus quotidie imminere > & propter vita brevitatem nunquam longè abesse : in adversâ verò candem mortem moras compenfare æternitate melioris vitæ, in quam introducit. At idem Boëtius loquitur fuadente præjudicio, voluptate nimirum & ægritudine, quibus mens