humana in profperâ ad verfáque fortunâ afficitur: qui enim voluptate afficitur, huic mors illa videtur felix, qua fe dulcibus annis non inferit: qui verò ægritudine animi laborat, eidem mors, quæ fape vocata venit, ita felix videtur, ut co crudelior fit, quo veluti furda, vitam finit duci longiorem. Atque inde Boëtius colligit, nequidem his legibus mortem fibi fuiffe felicem: cùm mors in profperâ præceps voluerit, in adversâ autem fortunâ tarda noluerit vitam auferre quod fatis manifeftum erit obfervatis quibufdam, quæ fequuntur, vocabulis. 15. Surdâ aure. ] Surdus dicitur homo, qui aure impeditâ non audit : quare cùm auris infitis præfertim fordibus impediatur, propterea furdus five ut veteres loquebantur, fordus videtur dici per contractionem quafi fordidus. Sed, nomine hinc ad folam mentem tranflato, ille etiam dicitur mente furdus, qui quodam affectu contrario impeditus orantem non exaudit: unde Stat. 2. Silv. Odiftique chelyn furdaque averteris aure. Mors autem à Poëtis fingitur veluti quædam perfona, quæ, pro diverfis fuis affectibus, invocantes poffit exaudire, vel non exaudire. quiete oculorum verfari vulgo dicatur: propterea is cenfetur vivere, qui fruitur; mori verò qui caret luce, quæ oculis percipitur. Hinc Æneid. 4. V. 450. Tum vero infelix, fatis exterrita Dido Mortem orat: tadet coli convexa tueri : Quò magis inceptum peragat lucemque relinquat... 17. Fortuna malefida. ] Cui malè credatur: Cùm enim fortuna infana fit, cæca, bruta, globofique faxi inftar volubilis, ficut perhibent Philofophi, propterea quos attollit, cofdem ftatim deprimit. Unde Horatio, Carm. 1. 1. od. 35. fortuna eft Prafens vel imo tollere de gradu Vertere funeribus triumphos. 18. Hora merferat caput.] Tempus Poëtis dicitur caufa rerum: Unde aliud profperum quod favet, aliud adverfum quod nocet. Hora autem quædam eft temporis pars, quæ quòd ferè mergat Boëtium, idcirco vocatur triftis. 20. Impia vita. ] Impius eft, qui de Deo, parentibus, aut iis qui parentum vices gerunt, malè meretur: unde herba quædam, quæ quòd nata parentes furculos fuffocet, impia appellatur. Vita autem, quam hactenus Boëtius inftar cujufdam parentis, fovere ftuduerat, de eodem videtur malè mereri in hoc, quod receffum fuum procrasti Quid me felicem toties jactaftis amici? Qui cecidit, ftabili non erat ille gradu. INTERPRETATIO, O amici, quare dixiftis tam fate, me | bat veftigio firmo. elle beatum? qui lapfus eft, ille non sta- | NOTA. nans, ejufdem Boëtij ærumnas producat. Sic Quintilianus in Procem. 1. 6. inftitu. impiam vocat vivacitatem. 21. Amici ] Boëtius alloquitur fuos amicos, ut pote qui cum antea Boëtium felicem dixiffent, ipfo exitu nunc fui erroris convinci poffunt. Scilicet hominum animis infita eft felicitatis & miferiæ notio: unde miferiam fugimus, felicitatem profequimur naturaliter. Cùm autem ut illa notio, fic hæc propenfio fit Dei illuftrantis mcventifque munus, propterea utraque illa cogitatio ratione fui ita recta eft & uniufmodi in omnibus hominibus, ut non nifi propter perverfam hominis malè applicantis voluntatem iniqua fit & multiplex. Hine, pro vario perturbationum impetu, alius divites, alius potentes, alius aliis bonis creatis affe &tos putat effe felices: Sic ergo ex amicis Boëtij, dum hic floreret, nonnulli ipfum dixerant beatum, quòd opibus abundaret; cæteri, quòd magistratum gereret: Sed omnes nunc exitu convincuntur, Boëtium non propterea dici debuifle felicem : lapfus quippe certum eft inftabilitatis argumentum, & miferia præfens probat nullam fuiffe præteritam felicitatem: fi quidem cùm metus amittenda profperitatis quædam fit miseria, idcirco nulla hominis profperitas haberi poteft felicitas, nifi hæc fuerit particeps conftantiæ, cujus ille fit confcius jactata autem illa Boëtij profperitas conftans non fuit: quandoquidem ille de gradu dejectus. eft: hincque manifeftum eft aliquem potuiffe cadere, quod idem cecidetit, PROSA K ས DES PROSA I. ARGUMENTUM. ESCRIBITUR Philofophia, quæ, fugatis Poëticis Mufis, ad Boëtium in lectulo jacentem accedit, magnam mentis ejus perturbationem deploratura. a Ac dum tacitus mecum ipfe reputarem, querimoniamque lacryHmabilem Ityli officio defignarem, adftitiffe mihi fupra © ver b 2 ticem vifa eft mulier reverendi admodum vultûs INTERPRETATIO. a recogitarem. b calami ope notarem. c caput meum. NOTE. 1. Styli officio. ] Stylus eft graphium, quo veteres in cerâ exarabant: hôc autem veluti calamo fe ufum dicit Boëtius ad fcribendos verfus prædictos, quos vocat querimoniam lacrymabilem, quòd fint Elegi: Elegi enim funt verfus miferabiles. 2. Adftitiffe. ] Eft hoc in more pofitum, non modò apud Poëtas, verùm etiam apud Oratores, ut quod fenfu percipi non poteft, id objectâ quadam re fenfili, fibr primùm, deinde auditoribus fuis cogitandum proponant: ut quæ veritas primùm hic latere videtur, hæc difficultate inveniendi magis arrideat inventa. Hinc familiare eft Syris maximè Palaftinis, inquit S. Hieron. in cap. 18. Matth. ad omnem fermonem fuum parabolas jungere, ut quod per fimplex præceptum teneri ab auditori. bus non poteft, per fimilitudinem exempla que teneatur. Hinc vulgata apud Au&tores fymbola quæ vel rebus, vel verbis, vel picturis five rerum imaginibus fiunt. Quâ de re doctius nihil dici poteft, quam quod à nobiliffimo Huetio, conquifitis undique exemplis dicitur in opufculo de origine Romanenfium, quod, fi placet, confules. Atqui Philofophia, ut pote quæ in quadam mentis cogitatione verfatur, fenfu percipi non poteft: quamobrem hanc, objectâ quadam re fenfili, Boëtius arbitratus eft fibi primùm, deinde nobis cffe proponendam. Philofophiæ autem hic proponuntur 1. origo, 2. natura, 3. subjecta materies, 4. voces, 5. fpecies, 6. ufus. I. Igitur origo Philofophiæ in hoc proponitur, quòd mulier vifa fit Boëtio adftitiffe Jupra verticem: cùm enim Philofophia nihil aliud fit, quàm lumen naturale paulò longiùs diffufum, hæc à Deo, à quo lumen naturale eft, oritur: unde Tullius 1. Tufcul. Philofophia, inquit, omnium mater artium donum & inventum deorum. Quare hæc Philofophia non nifi in fublimi loco B. с 3 oculis ardentibus, & ultra communem hominum valentiam per fpicacibus, colore vivido, atque inexhaufti vigoris, quamvis ita bævi plena foret, ut nullo modo noftræ crederetur ætatis. 4 Statura difcretionis ambiguæ. Nam nunc quidem ad communem fefe 5. hominum menfuram cohibebat; nunc verò pulfare cœlum fummi verticis cacumine videbatur: que cum caput altius extuliffet, ipfum etiam cœlum penetrabat, refpicientiumque hominum fruftrabatur intuitum. d INTERPRÉTATIO. a communes hominum vires videndi. ferentia. d continebatur. c fugiebat afb antiqua. c altitudo ejus erat varia dif- | pectum. NOTA. & fupra caput videri debuit, tanquam de cælo lapfa. Hinc autem Philofophia videtur reuerendi admodum vultûs five honorandi: id quippe reverendum five honorandum putamus, quod aut origine, aut ætate, aut fapientiâ, aut virtute, aut quacumque dignitate ceteris præftare judicamus. Philofophia, inquit Cicero, virtutis continet, & of ficij, & bene vivendi difciplinam, quam qui profitetur, graviffimam fuftinere perSonam videtur." firmari, vires ut acquirat eundo. Quædam hic obfervare poterit Grammaticus: Primùm quidem hanc verborum conftructionem, reverendi vultûs, oculis ardentibus: quamvis enim Valla dicat, rarum effe in unâ locutione utrumque hunc cafum reperiri; id tamen vitiofum non eft: quandoquidem Plinius, tefte codem Valla, ita loquitur: & Cicero dicit Lentulum eximia fpe, fumma virtutis adolefcentem. Vid. Nov. Meth. Deinde nomen hoc cùm 3. Oculis ardentibus. ] II. Natura valentiam, quo Boëtius utitur quoque Philofophiæ hic proponitur: Nam in. 3. Prof. 9. & 1. 4. Prof. 2. non videri ita ufitatum apud Latinos. Idem eo verfatur ipfa Philofophiæ natura, quòd fit cognitio clara & diftincta, quâ valet quod potentia Pan: hinc romanæ urbis interpretationem nonnulli mens humana, vitatis præcipitatione & præjudicio, quibus homines vulgò fal- inferunt, auctore Solino c. 2. Sunt funtur, veram certamque de rebus fub- inquit, qui videri velint Roma vocabujectis ferat fententiam omnis enim, lum ab Evandro primùm natum, opinquit Tullius 3. de Or. optimarum re- pidum ibi offendiffe: quod extructum antea rum cognitio atque in iis exercitatio Phi- Valentiam dixerat juventus latina; ferlofophia nominatur. Atqui quòd Philo- vataque fignificatione impofiti priùs nomifophia nunc dicatur oculis ardentibus & nis Paulu Gracè, Valentiam Latinè nomiperfpicacibus, inde intelligitur cognitio natam. effe clara & diftincta; quòd dicatur 4. Statura difcretionis ambigua. ] ultra communem hominum valentiam, in- II I. Proponitur fubjecta Philofophia telligitur hâc vitari præcipitatio & materies: Philofophia enim primùm præjudicium, quibus homines in erro- verfatur circa ipfum hominem, confirem induci confueverunt; quòd dica- derando Mentem & Corpus, ex quibus tur colore vivido inexhaufti vigoris, in-homo conftat: notio quippe hominis telligitur Philofophia effe veri certique judicij procreatrix & quafi parens; fed quòd, quamvis avi plena, inexhaufti vigoris dicatur effe, intelligitur eadem Philofophia continuatâ meditatione ita omnium videtur prima: propterea prædicta mulier nunc ad communem fefe hominum menfuram cohibebat. Deinde Philofophia, cognito humano corpore, verfatur circa reliqua corpora, etiam b a Veftes erant tenuiffimis filis, fubtili artificio, indiffolubilique materiâ perfectæ ; quas, uti poft eâdem prodente, cognovi, fuis manibus ipfa texuerat. Quarum fpeciem, veluti fumofas imagines folet, caligo quædam neglectæ vetuftatis obduxerat. Harum in ex3. tremo margine II in fupremo verò legebatur intextum. Atque in. ter utrafque litteras, in fcalarum modum, gradus quidam infigniti videbantur, quibus ab inferiore ad fuperius elementum effet adfcenfus. Eandem tamen veftem violentorum quorumdam sciderant manus, & particulas, quas quifque potuit, abftulerant. INTERPRETATIO. с ■ individua. ↳ formam, c infcripti. Į d ab imâ ad summam literam. NOTA. circa coelum: quatenus horum corporum cognitio ad vitam hominis confer, vandam conducere poteft: unde cadem mulier nunc pulfare cœlum fummi ver ticis cacumine videbatur. Poftremò Philofophia, cognitâ præfertim mente humanâ, verfatur circa Mentem omnium perfectiffimam Deum: à quo ita docemur intrinfecùs, ut quandiu non cognofcitur fummè verax, tandiu ignoretur prima Veritatis regula: hinc ifta mulier, cùm caput altiùs extuliffet, ipfum etiam cœlum penetrabat. Verùm quod Deus percipi nequeat fenfu, quo homines vulgò percipere dicuntur, idcirco eadem mulier cogitando Deum refpicientium hominum fruftrabatur in tuitum. 5. Veftes erant. ] IV. Voces Philofophiæ mirâ hic arte proponuntur: nam I voces Philofophicæ funt ipfius Philofophiæ veftes: quia voces funt integumenta & involucra cogitationum: Philofophia autem, utpote cognitio, quoddam eft cogitationis genus. 2. Voces Philofophicæ funt tenuiffimis filis, Subtile artificio, indiffolubilique materiâ perfecta: quoniam hæ dictiones funt humiles, ad intelligentiam potiùs, quàm ad pompam accommodatæ, & in dividuâ inter fe neceffitudine conjunAx quas cùm Philofophi ipfi, maximam partem, invenerint; ideo Philofophia has fuis manibus texuiffe ipfa perhibetur, earumque propterea fpe ciem, veluti fumofas imagines folet, caligo quadam neglecta vetuftatus obduxiffe. Quo fit, ut Boëtius, cujus eximia latinitas in verfibus emicat, barbaras quafdam dictiones, non nifi apud Philofophos ufitatas, in folutâ fuâ oratione ufurpare non dubitaverit. 6. Harum in extremo margine.] V. Species Philofophiæ nunc proponuntur. Eft enim, inquit nofter Boëtius præfat. in Porphyr. Philofphia genus: Species verò ejus dua: una, qua Safnan dicitur: altera, qua egun id eft, fpeculativa & activa. Prior illa fpecies, quæ littera fignificatur, in merâ veritatis contemplatione pofterior autem, quæ litterâ II, in exercitatione virtutis verfatur, ut docet S. Aug. 1. 8. de civ. D. cap. 4. ubi Socrates, inquit, in activâ excelluiffe memoratur. Pythagoras verò magis contemplative quibus potuit intelligentia viribus inftitiffe. Proinde Plato utrumque jungendo Philofophiam perfeciffe laudatur. Theoria quidem in fupremo, Praxis in extremo margine legebatur, quòd judice ipfo Ariftotele, contemplativa præftet actuofa: gradus tamen funt, quibus ab unâ ad alteram adfcenfus fiat & defcenfus: quia nec exercitatio virtutis fine veritatis contemplatione poteft; nec contemplatio veritatis fine exercitatione virtutis debet efle. Tandem manus hominum violentorum, qui fcilicet præcipitatione aut præjudicio Philofo |