inter falcarios (non agam obfcurè ) in M Leccæ domum: conveniffe eodem complures 217 ejusdem amentiæ, scelerisque focios. Num negare audes? quid taces convincam, fi negas. Video enim effe hîc in fenatu quofdam, qui tecum unà fuêre. O dii immortales ubinam gentium fumus? in qua urbe vivimus? quam rempublicam habemus? Hic, hîc funt, in noftro numero, P. C. in hoc orbis terræ fanctiffimo graviffimoque confilio, qui de meo, noftrûmque omnium interitu, qui de hujus urbis, atque adeo orbis terrarum exitio cogitent. Hofce ego video conful, & de republica fententiam rogo: &, quos ferro trucidari oportebat, eos nondum voce vulnero. Fuifti igitur apud Leccam illa nocte, Catilina diftribuifti partes Italiæ ftatuifti 218 quò quemque proficifci placeret : delegisti quos Romæ relinqueres , quos tecum educeres defcripfifti urbis partes ad incendia : confirmafti, te ipfum jam effe exiturum dixifti paululum tibi effe etiam tum moræ, quòd ego viverem. Reperti funt duo equites Romani, qui te iftâ curâ liberarent, & fefe illa ipfa nocte paulò ante lucem me in meo lectulo interfecturos pollicerentur. Hæc ego omnia, vix dum etiam coetu veftro dimiffo comperi : domum meam majoribus præfidiis munivi atque firmavi: exclufi eos, quos tu manè ad me falutatum miferas, cùm illi ipsi venissent; quos ego jam multis ac fummis viris ad me id temporis venturos effe prædixeram.

V. Quæ cùm ita fint, Catilina, perge quò cœpifti; egredere aliquando ex urbe; parent portæ proficifcere. Nimiùm diu te im

peratorem illa tua Malliana caftra defiderant: Educ tecum etiam omnes tuos fi minùs, quàm plurimos. Purga urbem. Magno me 219 metu liberabis, dummodò inter me atque te murus interfit. Nobifcum verfari jam diutiùs non potes: non feram, non patiar, non finam. Magna diis immortalibus habenda eft gratia, atque huic ipfi Jovi Statori, antiquiffimo cuftodi hujus urbis, quòd hanc tam tetram, tam horribilem, tamque infestam reipublicæ peftem toties jam effugimus. Non eft fæpius in uno homine falus fumma periclitanda reipublicæ. Quamdiu mihi, confuli defignato, Catilina, infidiatus es, non publico me præfidio, fed privatâ diligentiâ defendi. Cùm proximis comitiis confularibus me confulem in campo, & competitores interficere voluifti, compreffi tuos nefarios conatus amicorum præfidio, & copiis, nullo tumultu publicè concitato. Denique quotiescumque me petifti, per me tibi obftiti: quanquam videbam perniciem meam cum magna calami220 tate reipublicæ effe conjunctam. Nunc jam apertè rempublicam univerfam petis. Templa deorum immortalium, tecta urbis, vitam omnium civium, Italiam denique totam, ad exitium & vaftitatem vocas. Quare, quoniam id, quod primum, atque hujus imperii, difciplinæque majorum proprium eft, facere nondum audeo; faciam id, quod eft ad feveritatem lenius ad communem falutem utilius. Nam fi te interfici juffero, refidebit in republica, reliqua conjuratorum manus. Sin tu (quod te jamdudum hortor) exieris, exhaurietur ex urbe tuorum comitum magna &

perniciofa fentina reipublicæ. Quid eft, Catilina? num dubitas id, me imperante, facere, quod jam tuâ fponte faciebas? Exire ex urbe conful hoftem jubet. Interrogas me, num in exsilium? non jubeo: fed fi me confulis, fuadeo.

221

V I. Quid enim, Catilina, eft, quod te jam in hac urbe delectare poffit? in qua nemo eft, extra iftam conjurationem perditorum hominum, qui te non metuat; nemo, qui non oderit. Quæ nota domefticæ turpitudinis non inufta vitæ tuæ eft? quod privatarum rerum dedecus non hæret infamiæ ? quæ libido ab oculis, quod facinus a manibus unquam tuis, quod flagitium a toto corpore abfuit? cui tu adolefcentulo, quem corruptelarum illecebris irretiffes, non aut ad audaciam, ferrum, aut ad libidinem, facem prætulifti? Quid verò? nuper, cùm morte fuperioris uxoris, novis nuptiis domum vacuam feciffes, nonne etiam alio incredibili fcelere hoc fcelus cumulafti? Quod ego prætermitto, & facilè patior fileri, ne in hac civitate tanti facinoris immanitas aut extitiffe aut non vindicata effe videatur. Prætermitto ruinas fortunarum tuarum, 222 quas omnes impendêre tibi proximis idibus fenties. Ad illa venio, quæ non ad privatam ignominiam vitiorum uorum, non ad domefticam tuam difficultatem ac turpitudinem, fed ad fummam reipublicæ, atque ad omnium noftrum vitam falutemque pertinent. Poteftne tibi hujus vitæ hæc lux, Catilina, aut hujus cœli fpiritus effe jucundus, cùm fcias, horum effe neminem, qui nefciat, te pridie Kalendas Januarias Lepido, & Tullo confulibus, Ον

ftetiffe in comitio cum telo? manum, confulum, & principum civitatis interficiendorum causâ paraviffe? fceleri ac furori tuo non mentem aliquam, aut timorem tuum, fed for223 tunam populi Romani obftitiffe? Ac jam illa omitto neque enim funt aut obfcura, aut non multa pofteà commiffa. Quoties tu me defignatum, quoties me confulem interficere conatus es? Quot ego tuas petitiones ita conjectas, ut vitari poffe non viderentur, parvâ quâdam declinatione, &, ut aiunt, corpore effugi nihil agis, nihil affequeris, nihil moliris, quod mihi latere valeat in tempore neque tamen conari, ac velle defiftis. Quoties jam tibi extorta eft fica ifta de manibus? quoties verò excidit cafu aliquo, & elapfa eft? Tamen eâ carere diutiùs non potes quæ quidem quibus abs te initiata facris, ac devota fit, nefcio, quòd eam neceffe putas confulis in corpore defigere.

VII. Nunc verò , quæ tua eft ifta vita? fic enim jam tecum loquar, non ut odio permotus effe videar, quo debeo, fed ut mifericordiâ, quæ tibi nulla debetur. Venifti paulò antè in fenatum. Quis te ex hac tanta frequentia, ex tot tuis amicis ac neceffariis fa224 lutavit? Si hoc poft hominum memoriam contigit nemini, vocis expectas contumeliam, cùm fis graviffimo judicio taciturnitatis oppreffus? Quid, quòd adventu tuo ifta fubfellia, vacua facta funt? quòd omnes confulares, qui tibi perfæpe ad cædem conftituti fuerunt, fimulatque affedifti, partem iftam fubfelliorum nudam atque inanem reliquerunt? Quo tandem animo hoc tibi ferendum putas? Servi

ne

mehercle mei fi me ifto pacto metuerent, ut te metuunt omnes cives tui, domum meam relinquendam putarem : tu tibi urbem non arbitraris & fi me meis civibus injuriâ fufpectum tam graviter, atque offenfum viderem carere me afpectu civium, quàm infeftis oculis omnium confpici mallem. Tu cùm confcientiâ fcelerum tuorum agnofcas odium omnium juftum, & jam tibi diù debitum dubitas, quorum mentes fenfufque vulneras, eorum afpectum præfentiamque vitare? Si te parentes timerent, atque odiffent tui, neque eos ulla ratione placare poffes: ut opinor, 225 ab eorum oculis aliquò concederes. Nunc te patria, quæ communis eft omnium noftrûm parens, odit ac metuit: & jamdiu de te nihil judicat, nifi de parricidio fuo cogitare. Hujus tu neque auctoritatem verebere, que judicium fequêre, neque vim pertimefces? Quæ tecum, Catilina, fic agit, & quodammodo tacita loquitur: Nullum jam tot annos facinus exftitit, nifi per te : nullum flaw gitium fine te tibi uni multorum civium neces, tibi vexatio direptioque fociorum, impunita fuit ac libera: tu non folùm ad negligendas leges, ac quæftiones, verùm etiam ad evertendas perfringendafque valuifti. Superiora illa, quanquam ferenda non fuerunt, tamen ut potui, tuli. Nunc verò me totam effe in metu propter te unum; quidquid increpuerit, Catilinam timeri; nullum videri contra me confilium iniri poffe, quod a tuo 226 fcelere abhorreat; non eft ferendum. Quamobrem difcede, atque hunc mihi timorem eripe : fi verus, ne opprimar; fin falfus, ut tandem aliquando timere definam.