jurationemque nafcentem non credendo corroboraverunt. Quorum auctoritatem fecuti multi, non folùm improbi, verùm etiam imperiti, fi in hunc animadvertiffem, crudeliter, & regiè factum effe dicerent. Nunc intelligo, fi ifte, quò intendit, in Malliana caftra pervenerit, neminem tam ftultum fore, qui non videat conjurationem effe factam : neminem tam improbum, qui non fateatur. Hoc autem uno interfecto, intelligo, hanc reipublicæ peftem paulifper reprimi, non in perpetuum comprimi poffe. Quòd fi fe ejecerit, fecumque fuos eduxerit, & eodem cæteros undique collectos naufragos aggregaverit; extinguetur, atque delebitur non modò hæc tam adulta reipublicæ peftis, verùm etiam 236 ftirps ac femen malorum omnium.

XIII. Etenim jamdiu, P. C. in his periculis conjurationis, infidiifque verfamur : fed nefcio quo pacto omnium fcelerum, ac veteris furoris & audaciæ maturitas in noftri confulatus tempus erupit. ¡Quòd fi ex tanto latrocinio ifte unus tolletur; videbimur fortaffe ad breve quoddam tempus curâ & metu effe relevati : periculum autem refidebit, & erit inclufum penitus in venis atque in visceribus reipublicæ. Ut fæpe homines ægri morbo gravi, cùm æftu febrique jactantur, fi aquam gelidam biberint, primò relevari videntur; deinde multò graviùs vehementiùfque afflictantur; fic hic morbus, qui eft in republica, relevatus iftius poenâ, vehementiùs vivis reliquis ingravefcet. Quare, P. C. fecedant improbi, fecernant se a bonis, unum in locum congregentur : muro denique, id quod fæpe jam dixi, fecernantur a nobis:

2

237 definant infidiari domi fuæ confuli, circumftare tribunal prætoris urbani, obfidere cum gladiis curiam, malleolos & faces ad inflammandam urbem comparare. Sit denique infcriptum in fronte uniufcujufque civis, quid de republica fentiat. Polliceor hoc vobis, P. C. tantam in nobis confulibus fore diligentiam, tantam in vobis auctoritatem, tantam in equitibus Romanis virtutem tantam in omnibus bonis confenfionem ut Catilinæ profectione omnia patefacta, illuftrata, oppreffa, vindicata effe videatis. Hifce ominibus, Catilina, cum fumma reipublicæ falute, & cum tua pefte ac pernicie, cumque eorum exitio, qui fe tecum omni fcelere parricidioque junxerunt, proficifcere ad impium bellum, ac nefarium. Tum tu, Jupiter, qui iisdem, quibus hæc urbs, aufpiciis a Romulo es conftitutus; quem Statorem hujus urbis atque 238 imperii verè nominamus : hunc, & hujus focios a tuis aris cæterifque templis, a tectis urbis, ac moenibus, a vita, fortunifque civium omnium arcebis : & omnes inimicos bonorum, hoftes patriæ, latrones Italiæ, fcelerum fœdere inter fe, ac nefaria focietate conjunctos, æternis fuppliciis vivos mortuofque

mactabis.

IN

L. CATILINAM

ORATIO I I.

TANDEM aliquando, Quirites, L. Catili

nam furentem audaciâ, fcelus anhelantem, peftem patriæ nefariè molientem, vobis atque huic urbi ferrum flammamque minitantem ex urbe, vel ejecimus, vel emifimus, vel ipfum egredientem verbis profecuti fumus. Abiit, exceffit, evafit, erupit. Nulla jam per- 240 nicies a monftro illo atque prodigio monibus ipfis intra moenia comparabitur. Atque hunc quidem unum hujus belli domeftici ducem fine controverfia vicimus. Non enim jam inter latera noftra fica illa verfabitur : non in campo, non in foro non in curia, non denique intra domefticos parietes pertimefcemus. Loco ille motus eft, cùm eft ex urbe depulfus. Palàm jam cum hofte, nullo impediente, bellum juftum geremus. Sine dubio perdidimus hominem, magnificéque vicimus, cùm illum ex occultis infidiis in apertum latrocinium conjecimus. Quòd verò non cruentum mucronem, ut voluit, extulit, quòd vivis nobis egreffus eft, quod ei ferrum de manibus extorfimus, quòd incolumes cives, quòd ftantem urbem reliquit : quanto tandem illum moerore afflictum effe & profligatum putatis? Jacet ille nunc proftratus, Quirites, & fe perculfum atque abjectum effe fentit, & re

torquet oculos profectò fæpe ad hanc urbem; quam ex fuis faucibus ereptam effe luget. 241 Quæ quidem lætari mihi videtur, quòd tantam peftem evomuerit, forafque projecerit.

II. At fi quis eft talis, quales effe omnes oportebat, qui in hoc ipfo, in quo exultat & triumphat oratio mea, me vehementer accuset, quòd tam capitalem hoftem non comprehenderim potiùs, quàm emiferim : non est ista mea culpa, Quirites, fed temporum. Interemptum effe L. Catilinam, & graviffimo fupplicio affectum, jampridem oportebat: idque a me & mos majorum, & hujus imperii feveritas, & refpublica poftulabat. Sed quàm multos fuiffe putatis, qui, quæ ego deferrem, non crederent? quàm multos qui propter ftultitiam non putarent? quàm multos qui etiam defenderent? quàm multos, qui propter improbitatem faverent? Ac fi, fublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem : jam pridem ego L. Catilinam non modô invidiæ meæ, verùm etiam vitæ periculo fuftuliffem. Sed cùm viderem, 242 ne vobis quidem omnibus re etiam tum probatâ, fi illum, ut erat meritus, morte multaffem fore ut ejus focios invidiâ oppreffus perfequi non poffem rem huc deduxi ut tum palàm pugnare poffetis, cùm hoftem apertè videretis. Quem quidem ego hoftem, Quirites, quàm vehementer foris effe timendum putem, licet hinc intelligatis, quòd illud etiam moleftè fero quòd ex urbe parum comitatus exierit. Utinam ille omnes fecum fuas copias eduxiffet! Tongillum mihi eduxit , quem amare in prætexta calumnia

cœperat Publicium & Munatium , quorum æ alienum contractum in popina nullum reipublicæ motum afferre poterat : reliquit quos viros quanto alieno ære quàm valentes, quàm nobiles?

III. Itaque ego illum exercitum, præ Gal-243 licanis legionibus, & hoc_delećtu ; quem in agro Piceno, & Gallico Q. Metellus habuit, & his copiis, quæ a nobis quotidie comparantur, magnopere contemno; collectum ex fenibus defperatis, ex agrefti luxuria, ex rufticis decoctoribus ex iis, qui vadimonia deferere, quàm illum exercitum maluerunt :

quibus ego non modò fi aciem exercitûs noftri, verùm etiam fi edictum prætoris oftendero, concident. Hos, quos video volitare in foro, quos ftare ad curiam, quos etiam in fenatum venire, qui nitent unguentis, qui fulgent purpurâ mallem fecum fuos milites eduxiffet: qui fi hîc permanent, mementote non 244 tam exercitum illum effe nobis, quàm hos, qui exercitum deferuerunt, pertimefcendos. Atque hoc etiam funt timendi magis, quòd, quid cogitent, me fcire fentiunt: neque tamen permoventur. Video, cui Apulia fit attributa, qui habeat Etruriam, qui agrum Picenum, qui Gallicum, qui fibi has urbanas infidias cædis atque incendiorum depopofcerit. Omnia fuperioris noctis confilia ad me perlata effe fentiunt : patefeci in fenatu hefterno die Catilina ipfe pertimuit, profugit: hi quid expectant? Næ illi vehementer errant, fi illam meam priftinam lenitatem perpetuam fperant futuram.

IV. Quod expectavi, jam fum affecutus,