I I. Ad valetudinis tutelam, nec tot, nec tanta fperes à medicamentis, quot & quanta ab exercitio: Hoc gratum & jucundum, ingrata illa; hoc efficaciffimum, illa dubij eventus; hoc partes cùm folidas tùm fluidas immediatè juvat ; illa in fluidas dumtaxat vim fuam ut plurimùm exerunt, & antequàm ad fanguinem pervenerint, ita immutantur, ut vim illam magnâ ex parte amittant. Exercitatio prætereà ubique præfto eft, nihilque ferè eft adjumenti & præfidii, quod ab eâ expectare. fanitas non poffit; vis felicem partum prægnanti conciliare ? Quid in hunc finem paulò validiori ambulatione utiliùs; dummodo mediis gefta tionis menfibus inftituatur? Vis infanti fomnum accerfere, ejufque confuetos dofores lenire? Quid efficacius quàm ipfius agitatio in cunis? Quin & adultis eadem quoque eft quibufdam in regionibus lectu lorum penfilium ratio; qui, blando fuo motu, debitum fanguinis circuitum reftituunt, iifque qui à diuturnis morbis convalefcunt, apprimè conveniunt. Vis rachitidem præcavere, quin & curare? Quid aptius excogitatum eft, quàm infantem certis quibufdam fafciis caput & pectus circum-amplexantibus, ac infrà axillas & mentum religatis, perque anfulas binas alteram à dextro latere, à finiftro alteram difpofitas, brachiotum exitum finentibus, iifque ad laquearia longiori fune, feu duplici, feu quadruplici connexis, fufpen fum tenere, multiplicique itu & reditu, leniter librare? Hâc namque ofcillatione identidem repetitâ relaxantur & diftendun tur teneri corporis, ligamenta cui operi adimplendo non mediocriter conducunt varii illi motus quos, præ gaudio, edit infans, dum fic agitari fe exultat. His enim membrorum fubsultibus, fpina, brachia & crura in longum porrigi coguntur. Vis in robuftis adultorum corporibus nativum calorem excitare luxuriantes fuccos minuere, crudorum humorum coctionem adjuvare, conditiora reddere cibaria ? Id infigniter præftat venatio & aucupium. Vis ftomachi languentis tonum firmare, ca put & truncum dirigere, extremofque artus? Id præftat Equitatio & faltatio. Hac certè crura & pedes roborat, redditque flexiliora, Utile profectò ac gratum exercitii genus; corpus agile & promptum efficit, mentem exhilarat, vividum colorem conciliat, vul tum & reliquum corporis habitum ad deCentem & concinnam fpeciem efformat; verùm illas tantùm faltationes choreafque tommendamus, quæ licita funt, non eas quæ fines honeftatis tranfiliunt, circulato ribufque potiùs, quàm hominibus liberali ingenio natis, conveniunt. Vis corpus ad validiores labores fuftinendos habile reddere, vitales actiones roboraré, habitumque craffum & obefum extenuare? Id præftat ! five majoris, five minoris pila ludus; præftat & pila-mallæus ; qui poftremus! cùm adjunctam habeat ambulationem, non folùm firmandis brachiis, dorfo & cruribus aptiffimus eft, fed & totius corporis mobilitati procurandæ : Præftat & folliculus, five pila inanis ludus tum majoris quæ ex corio, tum minoris, quæ ex Scroto taurino aeris intrufione inflato, conficitur; quâ exercitatione crura non folùm brachiaque potiffimùm, fed currendo tota corporis moles roboratur: Præftat infigniter Ho plomachia, feu digladiatio quæ fit inftrumentis ferreis, fis fpeciem referentibus, fed obtufis, bovinâque lanugine in acumine veftitis; præftat & trunculorum ludus propter fcilicet celerem inceffum, brachii utriufque agitationem, & variam in varias partes corporis complicationem; præftat etiam globulorum five curtorum, ut dici tur, five longorum lufus, hoc tamen dif crimine, quod longorum robuftiores lufores lufores juvet. Vis humerum brachiumque dextrum atque pedum fummos digitos obfirmare? Id præftat ludus tudicularis. Harum aliarumve id genus exercitationum maxima certè vis eft ad innumeras ægritudines avertendas corporique vires addendas. Nec verò hîc prætereunda exercitia fortiora quæ rufticorum funt & ple beiorum, ut fodere, remigare, arare, vites putare, onera portare, quibus laboribus abundè demonftratur quanta fit exercitii vis & præftantia. Ruftici enim fi duros habent nervos, lacertos fortes, hec arthritidi aliifque morbis divitum domos obfidentibus obnoxii funt, id facit labor diuturnus, ne dicam improbus, Quantæ fint exercitii dotes probat infu per dexteræ manus præftantia. Huic enim unde robur quo valet, nifi a frequentiori & fortiori cui affuefacta eft exercitio ? Neque dicas pedem oculumve dextrum finiftris tamen fortiores, licet non majori exercitio gaudeant, palàm oftendere dextræ manus robur à frequentiori & validio ri quod experta eft exercitio, nullatenus oriri: Pes enim dexter, oculufque dexter manus dexteræ privilegio fruantur Tome II. E e neceffe eft; proptereà quod qui in dextrum latus magnâ copiâ feruntur fpiritus ad dextræ manûs officia fortiora obeunda, in cæteras etiam ejufdem lateris partes præ fuâ luxurie fluant, oportet, indeque vis major his partibus accedat. Gentes funt quibus mos eft finiftram manum ab infantiâ exercere, ut cæteris gentibus dextram ; nutricefque hos apud populos, cavere ne recens nati alterâ quàm finiftrâ accipiant quæ offeruntur, cæteraque faciant quæ apud nos dextrâ fieri folent; hos autem apud populos finiftra eft fortior dextrâ quàm ideò imbellem manum vocant. Quibus brachium dextrum amputatum eft, finiftrum fortius evadit, quàm erat anteà, iique finiftrâ manu fcribunt, pingunt, fuunt, dexterrimè; quæ vis & dexteritas non nifi frequentiori quo tune movetur pars, exercitio, referri debet accepta. Attende prætereà ad inertiam illam quam contrahunt nimio quiete partes, cùm ob morbi cujufdam ut fracture luxationis, inflammationis curationem, omni motu per plures dies abftinent; poftquàm enim diu quieverunt, vix pristini motus libertatem recuperare poffunt. Quidam inani metu perculfi, ne poft plures dies à phlebotamiâ celebratâ, fanguis erumpat è venâ, brachium per plures hebdo ab madas |