madas reclinatum tenent, hi cùm tandem illud educere tentant, haud valent.

Quantum valetudini tuendæ conducat exercitatio, magis ut affequamur, in illos homines oculos conjiciamus, qui defidem vitam dum agerent, fine lite, ullove negotio, fuis reditibus placidè viventes, tunc melancholici, decolores, & innume ris ægritudinibus obnoxii erant; at ex quo litibus pro rerum fuarum defenfione occupantur, Judices & Patronos invifunt, Forum frequentant, integrâ tandem valetudine potiuntur.

Sunt enim delicatulæ virgines, quæ in valentioribus Nofocomiorum laboribus quibus quotidie exercentur, fortem & robuftam valetudinem acquirunt, ut fingu larem inde omnibus pariant admirationem.

Attende etiam quàm profperâ valetudine utantur plerique Medici, euntes atque redeuntes, afcendentes & defcendentes, ac femper itantes. In eos præcipuè animum con verte, qui ægrorum pefte infectorum curationi operam navarunt nullis laboribus parcendo cui tandem Prophylactico à tanti mali infidiis fuam evafionem deberi putas, nifi exercitio, cum fummâ ta→ men animi fortitudine conjuncto? Hujus rei teftes fint nuperæ peftis Maffilienfis Aquenfis, Telonenfis, Mariologienfis, Kano

Ee a

Canonicenfis, oppugnatores Medici. Ea eft prætereà exercitii vis, ut mentem à periculi imagine avertendo formidinem minuat, qui tranfpirationis adeoque vitæ hoftis eft infenfiffimus; Medicis verò hanc formidinem eò magis minuit, quod apprimè callent in eos crudeliùs fævire peftem, qui animi motibus, ac imprimis terrori imperare nefciunt, ut pote ab errore vulgi longe diftantes exiftimantis peftem iis inevitabilem qui pefte infectos, aut eorum veftes, aliaque fimilia tetige rint.

Salubrem denique exercitii vim fateare; quæ optatos aquarum mineralium effectus tantopere promover, ut ambiguum relinquatur num exercitationi potiùs, quàm his aquis referri debeat accepta tot ab ægris fanitas. Conftat enim nullius ut plurimum effe adjumenti, quin & fæpe numero noxias evadere has aquas, nifi ambulatione adju

ventur.

I V.

Eft autem ambulatio quam mox nominavimus, exercitium moderatum ex cru Petr. rum motu & quiere compofitum, cui inferviunt femoris, poplitis, tali & digito Exercit. rum ad pedem pertinentium articuli, adeoHygiaft. que corpori falubriter exercendo maximè

Gont.

con

congruum, cùm hæ partes moveri fine totius corporis agitatione non poffint; unde fit, ut non folùm inferiores partes juvet, fed & thoracem expurget, ventricu lum roboret, contenta in eo alimenta ne acefcant impediat diftillationes capitis amoveat, flatus omnes difcutiat, arenulas è renibus difturbet, trementia membra firmet, cerebrum levet: Exercitatio certè omni fexui, naturæ, & ætati conveniens, præcipuè tamen pueris & fenibus aptiffima namque fenes, ob declinantem calorem, & pueri ob nimis recentem, vitiofis humorum cruditatibus fcatent, quas nifi per poros cutis, aut alias à naturâ institutas vias, eliminet exercitatio quædam his ætatibus conveniens, certè multorum mor borum præda fiunt, quales funt imprimis apud pueros, fcrophulæ, & epilepfia quas non nifi lentefcentis pituitæ fœtus effe frequens experientia docet. Moneantur ergo parentes, ut natos ambulationibus exerceri curent; & fi fortuna finat, venationibus & equitationibus, ne, qui in corporis incrementum abire debent fucci, ver tantur in fuccos pravos,

Omnium autem utiliffima juvenibus nobilibus exercitatio, arma fubinde capefcere, equum informare, ac ritè agitare; in arenam curforiam defcendere, pugnas luEe 3 dicras

dicras inftituere, & alia exercitia ad armo rum tractationem fpectantia, ut congruis exercitationibus bonam corporis valetudinem adipifcantur, eam fervent adeptam, alacriorefque inde ac aptiores ad omnes bellorum labores perferendos evadant, cùm occafio fe dederit.

Pueros verò infantes quibus ob ætatis teneritudinem, exercitia duriora non competunt, finantur ludis puerilibus cum aliis pueris indulgere. Hi certè ludi pueriles ad mollia membra efformanda, & omnium vifcerum atque artuum explicationem promovendam, aptiffimi funt.

Ludorum puerilium delectus tamen eft habendus, quidam enim vertiginem inducunt, cerebrum turbant, vifui officiunt ut v. g. in gyrum verti, quod pueris familiare item funibus de ligno arboreve altrinfecùs religatis in altum jactari. At finas pueros apodidrafcintâ, afcoliafmo myindâ, tro ho, turbine, glande pennatâ aliifque quibufdam ludis delectari quin etiam in arundine longâ equitare, tympanum lateri appenfum pulfare.

2

Turbo quem fub torto verbere volitan tem pueri magno in gyro exercent, crura & brachia flexilia efficit; idem fed lenius præftat trochus, quem circumrotulo funiculo illi projiciunt ut diutiùs apice ferrea

que

quo acuitur, vertatur in gyrum. Glandis. pennatæ lufu, corpus quandoque varias in

partes flecti cogitur folertia & agilitati, bus, fi qui adfint, diocriter conducit,

V.

quod membrorum torpidifque humorifufcitandis, non me

Singulis itaque ætatibus ad fanitatem tuendam, refocillandamve confert exerceri neque ad eximias exercitationis dotes. verbis elevandas, objicias quamplures viros, virginefque intrà Monafteriorum clauftra vitam degentes, nihilominùs bene valere, & ad plures annos vitam producere, licet ab omni ferè exercitio abftineant. Præterquàm enim quod in plerifque Monasteriis horti funt ubi licet ambulare, quibufdamque Monachorum ordinibus ftatuti funt dies, quibus per rura exfpatiari fas eft, omnes ferè qui in Monafteriis conclufi vivunt, operibus quibufdam ftudent corpori exercendo idoneis, ut v. g. Carthu fiani, quorum finguli hortulos habent quos colunt, multis prætereà artibus operam navant, ut arti tornatili, minuto-lignariæ viminis in corbulas & caniftra effingendi & contexendi, aliifque id genus. At, quod prætermitti non debet, magna apud Mo

Ee 4

2

nachos