Imágenes de páginas
PDF
EPUB

SUR

UN CARTULAIRE INÉDIT

DE LA VILLE DE GRENOBLE

Par M. l'Abbé CHEVALIER, de Romans,

MEMBRE CORRESPONDANT.

Séance du 7 juin 1867.

Sans avoir l'importance historique des Cartulaires dits de saint Hugues, dont l'édition préparée par M. J. Marion ne tardera pas sans doute à paraître dans la Collection de documents inédits sur l'histoire de France, publiés par les soins du ministre de l'instruction publique, le manuscrit latin n° 10966 (olim Cartul. 208) de la Bibliothèque impériale, à Paris, renferme, sous le titre de CHARTVLARIVM CIVITATIS GRATIANOPOLITANAE, le recueil des libertés et franchises octroyées à la ville de Grenoble par ses évêques et les dauphins. Au point de vue matériel, c'est un in-4° en demi-reliure de maroquin rouge à nerfs, de VII XVIIJ (158) feuillets en vélin, outre les liminaires non chiffrés, au nombre de 8, et un final. Un préambule fait connaître d'une manière précise l'objet de ce Cartulaire, l'époque et le but de sa rédaction:

N nomine Domini nostri Ihesu Xristi, presens liber |

Iuit editus sub anno Domini millesimo CCCC/ quarto,

ad instruendum consules qui pro tempore / fuerint et cives Gracionopolitanos de juribus, libertatibus et fran/chesiis civibus et habitatoribus dicte civitatis acthenus con/cessis, et ad oviandum periculis que emergere possent / casu quo instrumenta, lictere et documenta pro eisdem civibus et habitatoribus facientes et in archa comuni vniversitatis / dicte civitatis existentes extraherentur et exportarentur.

Suit l'index des titres transcrits:

Et primo Tabula Rubricarum factarum de predictis instrumentis,/licteris et capitulis in eisdem contentis.

Nous en donnons un catalogue exact, dressé d'après les rubriques qui précèdent chaque pièce et accompagnent ses divers articles, ajoutant les premiers mots et les notes chronologiques nécessaires pour en établir l'identité, ainsi que des numéros d'ordre que ne porte pas le manuscrit.

I. Confirmacio antiquarum et concessio novarum libertatum, concessarum civibus Gracionopolitanis per dominos Guillelmum] episcopum Gracionopolitanum et Johannem dalphinum, sub anno Domini millesimo CCCmo decimo, foleo j.

Nos Guillermus, perm. div. et grac. Gracionopol. episcopus, et Johannes dalphinus Vienn. et Albonis comes..., not. fac...1. Limites seu termini Gracionopolitani. -2. Qualiter condempnabitur qui cum falso pondere vel mensura ponderabit vel mensurabit. 3. Quod false mensure et pondera tradantur consulibus frangende. 4. Quod consules et non curia amoveant et examinent venditores vinorum. 5. Quod testamenta

[ocr errors]

[ocr errors]

non publicentur nec transcribantur in Cartulariis curie nisi, etc. 6. Quod inquisicio seu condempnacio non fiat contra cives pro iniuriis verbalibus sine denunciatore. 7. Quod privilegia et libertates in favorem civium interpretentur. 8. Quod sententia vel usus in contrarium libertatum non valeant.-F[alco] D. g. Gracionop. episcopus, et Guigo dalphinus Vienn. et Albonis comes, not. fac... Vidimus seq. In nom s et ind. Trinit..., nos Petrus D. g. ecclesie Gracionop. vocatus episc. et nos Guigo dalph. Vienn. et Albonis comes... (fo iiij). 9. Super libertate talliarum, complantarum et exaccionum. 10. Quid cives facere tenentur condominis. -11. Ad quid condomini civibus tenentur.-12. Termini civitatis et ejus territorii. 13. Qualiter punietur qui cutellum, ensem vel gladium, aut massam extraxerit, nisi de pueris. 14. Qualiter punietur percussor si percussus moriatur vel usum membri amittat. 15. Et si non moriatur vel percussus membrum amittat, qualiter percussor punietur eciam si difformet vel dentes frangat, hominem crepet aut membrum mortifficet. 16. De venditoribus ad falsam mensuram. - 17. De furtis. 18. De reprehensis in adulterio. 19. Quod quilibet de civitate vindictam possit accipere de persona extranea que ictum fecerit et locum ad quem venerit armata manu expugnare. - 20. De taxa expensarum curie in causis faciendarum. 21. Ne aliquis debitorem suum pignorare audeat, sed post trinam amonicionem curia debitorem compellat, et de vII solidis pro contumacia. - 22. De libertate familiarium condomi norum. 23. Ne aliquis civis pro commenda seu garda det. 24. De saisinis non faciendis nisi per curiam. Act. ap. Gracionopol., kal. augusti an° Dom

[ocr errors]

-

MCCXLIV, Innocent. IV, Frederico imp.(1).-25. Qualiter fuit appositum remedium super reffectione privilegiorum combustorum. - Nov. univ..., ·Nov. univ..., quod nos Anna dalphina Vienn. et Albonis comit. et Johannes Dalphini...

- In nom Dom... in presencia dom. Guillermi Gracionop. episcopi et dom. Humberti dalph. Vienn. et Albonis com..., consules... 26. Quod nullus de civitate capiatur nisi requisitus de cavendo. — 27. Quod inquisicio non fiat nisi in casibus, etc.- 28. Quod curia non possit manum apponere in bonis civium decedencium.

29. De juramento judicis, castellani et conrearii prestando prius quam assumant officium.-30. Quando cives possunt capere eorum debitores extraneos. - 31. De juramento quod prestare tenentur judex, castellanus et conrearius, et de tempore infra quod recedere non debent pro faciendo satisfactionem civibus. — 32. (Concessio consulibus) de recipiendis in cives. 33. De quinque solidis debitis tantum bedellis pro inventis in adulterio. — Act. ap. Gracionop., in domo nova dom. dalphini,.. an D. MCCXCIIIJ, ind. vII, d. mercuri Rogationum. -34. Quod nullus civis pignoretur, nisi prius causa cognita vel mandato judicis comunis. Dat. et act. ap. Gracionop., infra prioratum S. Laurencii, an a Nativ. D. MCCCX, d. x1 m. aprilis.

--

II. Declaratio ambiguitatum antiquarum libertatum

(') L'original de cette charte, du 1er août 1244, existe aux archives de la Préfecture de l'Isère, avec ce titre au dos: Libertates Gracionopolis. VALBONNAIS en a publié le texte (Hist. de Dauph., t. I, p. 22-3, Caisse du Graisivaudan) et M. PILOT en a donné la traduction (Hist. de Gren., p. 277).

et concessio novarum dictis civibus facte per dictos dominos G[uillelmum] et Johannem dalphinum, f° xiiij vo.

[ocr errors]
[ocr errors]

-

Quia que geruntur..., ideo nos G. Gracionop. episcopus et Johannes dalph. Vienn. et Albonis comes..., not. fac... - 1. Quando oblata reali fideiussione potest resisti officialibus si capiant cives. 2. Quod non fiat inquisicio sine denunciatore nisi in casibus a jure expressis et ibi corrigitur verbum consuetudine. 3. Quod curia manum non apponat in bonis civium decedencium cum testamento vel sine test, etc., dum tamen non sit publicus usurarius tenens bancham publicam ad mutuandum sub usuris. - 4. Quod judex, castellanus, conrearius et eorum locatenentes, priusquam assumant officium, jurent servaturos jura dominorum et libertates civium, alioquin non pareatur eisdem et eorum sentencie et precepta viribus non subsistant. 5. Simile juramentum prestare tenentur ceteri officiales. — 6. Declaratio qualiter debeat condempnari qui percusserit de gladiis, lapide aut baculo. -Nova privilegia. 7. Quod non puniantur cives qui mandato officialium curie delinquent. 8. Quod cives non possint pignorari sine cause cognicione, servatis privilegiis, et quod possit resisti si secus actemptaretur. 9. Quod nullus malefactor putativus voce preconis vel in ecclesiis publice citetur, sed etc. 10. Quod consules possint jaugiare et extimare bocias, et quod sine mensuris non sit licitum alicui vinum ad minutum vendere. 11. Quod cives pignorari non possint de pignore prevalente debitum et non sit licitum pignus capere ad voluntatem serviencium. 12. De saisinis. 13. Quod debitores non teneantur solvere nisi vII solidos pro clama. — 14. Quod condempnacio facta contra libertates sit nulla

[ocr errors]
[ocr errors]

« AnteriorContinuar »