Æripedes tauri; tactæque vaporibus herbæ
Ardent : utque solent pleni resonare camini,
Aut ubi terrena silices fornace soluti

1

105

Concipiunt ignem liquidarum adspergine aquarum :
Pectora sic intus clausas volventia flammas,
Gutturaque usta sonant : tamen illis Æsone natus
Obvius it: vertere truces venientis ad ora
Terribiles vultus, præfixaque cornua ferro ;
Pulvereumque solum pede pulsavere bisulco ;

110

115

Fumificisque locum mugitibus implevere.
Diriguere metu Minyæ : subit ille; nec ignes
Sensit anhelatos; tantum medicamina possunt !
Pendulaque audaci mulcet palearia dextra:

Suppositosque jugo pondus grave cogit aratri
Ducere, et insuetum ferro proscindere campum.
Mirantur Colchi; Minyæ clamoribus implent,
Adjiciuntque animos: galea tum sumit ahena
Vipereos dentes; et aratos spargit in agros.
Semina mollit humus, valido prætincta veneno;
Et crescunt, fiuntque sati nova corpora dentes.
Utque hominis speciem materna sumit in alvo,
Perque suos intus numeros componitur infans;
Nec nisi maturus communes exit in auras :
Sic ubi visceribus gravidæ telluris imago
Effecta est hominis, fœto consurgit in arvo;
Quodque magis mirum, simul edita concutit arma.
Quos ubi viderunt præacutæ cuspidis hastas

unde apparet, tauros recte dici sup-
poni jugo. - Pondus etc. Apollon.
III, 232, στιβαροῦ ἀδάμαντος ἄροτρον.
- Insuetus, quia Marti sacer, vers.
101, quem adeo aratro proscin-
dere nefas.

120. Clamoribus implent, nempe Jasonem de repetitis clamoribus hortantium accipiendum. Sic excitati dicuntur pleni hortantium vocibus. In se autem implere vim hortandi habere, quod Heinsius putabat, non credo, et in locis ab ipso congestis additur hortatibus, animis etc.-Pro implent, vulgo augent. 122. Vipereos dentes. Partem dentium serpentis illius, quem Cadmus interfecerat (III, fab. 1.), Æetæ dederat Minerva. Apollon. III, 1175; Apollod. d. 1.; Tzetz in Lycophr.p.36.

Prætincta dedit Constant. Fan. olim edebatur præuncta. In uno Regio et Gronoviano, præcincta. Regii nostri habentprætincta; præcincta ferri non potest. Ed.-Prætincta,

120

125

130

infecta, habentia venenum. De satis his hominibus Virgilius, Georg. II, 142, ornatius: galeis densisque virum seges horruil hastis.

125. Utque hominis speciem etc. Similitudo obvia, I, 420. - Numeros; vide ad I, 428. - Componitur, absolvitur. - Maturus, IX, 282.Communis; ut I, 135.-Viscera sæpe de terra, sed hoc loco cum vi, quia liberi inter viscera matris concipi dicuntur: Seneca ad Helv. 16.-Ima go hominis, homo. - Effecta dici, quæ quasi artificis manu perfecta sint et elaborata, tradit Burmannus; passim de structura membrorum corporis humani occurrit. Fatus, qui modo peperit, enixus est, ut fæta vulpes, Horat. III, Od. xxvii, 4; fæta capella, Virg. Ecl. I, 50.Consurgit, ut planta, quæ surgere dicitur, quum enascitur. Vide, ad I, 143.

Concutit.

131. Præacute. Hoc vocab. multis auctoritatibus confirmat Heinsius.

In caput Hæmonii juvenis torquere paratos;
Demisere metu vultumque animumque Pelasgi.
Ipsa quoque extimuit, quæ tutum fecerat illum :
Utque peti juvenem tot vidit ab hostibus unum,
Palluit; et subito sine sanguine frigida sedit.
Neve parum valeant a se data gramina, carmen
Auxiliare canit, secretasque advocat artes.
Ille, gravem medios silicem jaculatus in hostes,
A se depulsum Martem convertit in ipsos.
Terrigenæ pereunt per mutua vulnera fratres ;
Civilique cadunt acie : gratantur Achivi;
Victoremque tenent; avidisque amplexibus hærent.
Tu quoque victorem complecti, barbara, velles ;
Obstitit incepto pudor: et complexa fuisses;
Sed te, ne faceres, tenuit reverentia famæ.

135

140

145

unde mutuo inter se civilique bello interierunt, ut libro III, 118. Ed.

Amat Noster talia, ut præfrigidus, prælustris, illustris, præsignis, insignis. Paratos. Heinsius Medicei unius auctoritate expulit parantes; quod defendi tamen potest ex III, 115.-Regii nostri habent parantes: nec lectio Heinsiana satis unius Codicis auctoritate defenditur. Ed. Paratus ponitur de milite: vid. Grævius ad Cicer. Catil. III, 7. - Demisere etc. Vide ad II, 601: confer Heroid. XII, 97.-Pelasgi, Minyæ Thessali. Ed. - Ipsa quoque, Me-conflari vellet, ut verba et complexa

dea. Ed. - Tutum, inviolabile.

137. Gramina; herbæ. Ed.-Carmen, formula magica. Formulis vim maximam tribuebant Veteres etiam in sanandis hominibus; Homerus, Od. T, 457; Pindarus, Pyth. III, 89.-Advocat bene se habet, et convenit τῷ auxiliare; est enim in auxilium vocare.

139. Ille, etc. Conjectum ab Iasone in vulgus seditionis semen innuitur,

143. Victoremque tenent; etc. Advolant et redeuntem amplectuntur. -De tenere, vide ad vers. 66.-Pudor, quo verebatur virgo virum complecti; sed hunc pudorem vicisset, nisi reverentia famæ eam tenuisset, retinuisset. Sic nihil hic otiosum. Non igitur erat, cur Heinsius versum 145 spurium judicaret; Lenzius vero eum cum sequenti in unum

fuisses; Sed te, ne faceres ex glossa illata essent. - Hi duo versus 145 et 146 aliter ordinantur in nostris Codicibus:

Sed te, ne faceres, tenuit reverentia famæ; Obstitit incepto pudor, ut complexa fuisses. Ut pro ne, quod post se trahit verbum obstare, contra leges sermonis videtur: nihilominus hæc lectio mihi arridet, et sic interpungo : Obstitit incepto pudor: ut complexa

Quod licet, adfectu tacito lætaris; agisque
Carminibus grates, et Dis auctoribus horum.
Pervigilem superest herbis sopire draconem,
Qui crista linguisque tribus præsignis, et uncis
Dentibus horrendus, custos erat arietis aurei.
Hunc postquam sparsit Lethæi gramine succi;
Verbaque ter dixit placidos facientia somnos,
Quæ mare turbatum, quæ concita flumina sistant;
Somnus in ignotos oculos advenit ; et auro

fuisses! Hinc vitium syntaxis abest;
et hæc ita gallice interpretari pos-
sunt; la pudeur t'a arrêtée; sans cela,
comme tu l'eusses embrassé! Ed.
Agis Carminibus grates; agnoscis
deberi hoc carminibus, du verdankst

es den Formeln.

149. Pervigilem etc. Tertius numerus laboris, vellus aureum in luco Martis ex arbore suspensum et a dracone servatum: Apollon. IV, 100 sqq., 162-166. - Draco describitur

ab Orpheo, 926 sqq. Heroid. XII, 101. – Erat ἄμμορος ὕπνου, pervigil. - De linguis tribus, vide ad III,

34.

Arietis aurei dedit Heinsius unius MS. ductu pro arboris aureæ, quod ei durum videbatur de arbore

150

155

152. Lethæus; habens vim soporificam, ut lethwa papavera, Virg. Georg. IV, 545. Apud Orph. 1002, ipse Orpheus somnum advocat, veniens sopiat vim draconis. - Quæ concita etc. ex Apollon. III, 530 : φάρμακα, τοῖς καὶ ποταμοὺς ἔστησιν ἄφαρ κελαδεινὰ ῥέοντας. Cf. infra vers. 199.

155. Ignotos; quos somnus nunquam oppresserat. Seneca, Med. 472: somno lumina ignoto dare. Somnus eleganter dicitur repere, obrepere, subrepere, irrepere; vid. Heinsius: sed non minus eleganter venire, abire, redire; vid. Burmannus. Male igitur Heinsius contra MSS. auctoritatem dedit subrepit, pro advenit, pro quo alii MSS. tantum, ubi venit, nunc aut huic, aut sibi venit.-Regii nostri habent ubi venit : quæ lectio præstantior videtur. Ed. - Auro. Hic nequeam non referre docti Farnabii diatriben ad hunc locum. «Auro; aureo vellere : sed quid illud? Utrumne aries vere aureo vellere insignis ex Mercurii contactu? ut volunt Orpheus, Apollonius, Catullus, cujusmodi a Simonide vocantur purpurea aut candida. J. Tzetz. Πρόβατα χρυσόχροα φέ ροντα τὴν ἐρίαν ? An nativo insignia rutilo, qualia habet Iberia? quippe ibi talento singulos emi arietes εἰς

Heros Æsonius potitur; spolioque superbus,
Muneris auctorem secum, spolia altera, portans,
Victor Iolciacos tetigit cum conjuge portus.

II. Hæmoniæ matres pro gnatis dona receptis,
Grandævique ferunt patres; congestaque flamma

τὰς ἐσχείρας refert Strabo, lib. III. Spart. in vita Diadumeni, inter imperii adipiscendi omina, recenset in agro patris ejus oves purpureas natas. Vide quæ nos ad Thyesten Senecæ, versu 222, de arcano Tantalidarum ariete et sceptro aurato. An forte phiala erant aurea, cujus in medio prominebat caper, aut agnus aureus? ut habet Athenæus, lib. VI, 4. An opulentia Scytharum, apud quos aurifodinæ; nec non ramenta auri fluminibus devecta, et ab incolis excerpta tabulis perforatis et velleribus transverso flumine suspensis, Phryżo prius, deinde Iasoni expeditionis causam, poetis fabulandi argumentum dederunt? An utique templum erat a Phryxo, qui Chalciopen regis Colchici filiam duxerat, conditum, auroque quod ex Græcia secum abstulerat, aliisque ἀναθήμασι ditatum, ad quod vel repetendum, vel etiam prædandum navigarunt Argonautæ ? spoliatum id a Pharnace prius, deinde a Mithridate Pergameno tradit Strabo, lib. XI. An denique liber membranaceus ex arietum pellibus contextus, auri per chymiam conficiendi artem continens? ut inter alios, in δέμας Suidas. De aureis malis τοῖς μήλοις, vide lib. IV, 638. Qui ad mores fabulam referunt, Iasonem volunt a Chirone educatum, doctumque ἴασιν, artem medendi sanandique, tum mentis, tum corporis morbos accepisse. Medeæ itaque, id est μή δεος, consilii ope violen

160

torum affectuum tauros, injuriæ, fraudis, avaritiæ, libidinis, aliorumque vitiorum serpentes domuisse. >>> Ed.

156. Heros Æsonius; Jason Æsonides. Muneris auctorem; Medeam, alterum spolium, quæ auctor et causa fuit, ut Iason vellere aureo potiretur. Ed.

158.Iolciacos; Thessalicos; Iolcos enim urbs Thessaliæ, Iasonis patria. Eam intrasse Jasonem reducem diserte tradunt poetæ, Euripides, Med. 484; Hyginus, fab. 24; Hesiodus, Theog. 997, εἰς ἰωλκόν ἀφίκετο... ἐπὶ νηὸς ἄγων ἑλικώπιδα κούρην. 159-294. Eson ex sene in juvenem. Fabulam narraverat Auctor carminis Νόστοι, unde duos versus servavit Schol. Aristoph. ad Eq. 1318. Secundum Pherecydem et Simonidem Medea ipsum Jasonem reddidit juvenem. De iis, quæ Medea in Thessalia fecit, vid. Bættiger in Expl. vasorum pictorum. Palæphatus, cap. 44, putat, Medeam invenisse et succum quemdam, quo cani redderentur nigri (de quibus χρίσμασι πολιῶν, vid. Casaub. ad Theophr. II,) et sudationem sive fomentationem, quæ dicta fuerit παρέψησις, concoctio, atque ea in re eam usam esse ahenis, lignis et igne. - Dona, donaria, ἀναθήματα. -Ferunt, nempe templis. Pro felici filiorum, amicorumve reditu victimæ et voveri et mactari solebant.-Congesta multitudinis notionem involvit, constipata, in altum exstructa. Liquefiunt, in